سوزلر | يگرمى بشنجى سوز | 490
(485-611)

برنجى شعله: بو شعله‌نڭ اوچ شعاعى وار.


برنجى شعاع: درجۀِ إعجازده بلاغتِ قرآنيه‌در. او بلاغت ايسه، نظمڭ جزالتندن و حسنِ متانتندن و اُسلوبلرينڭ بداعتندن، غريب و مستحسنلگندن و بياننڭ براعتندن، فائق و صفوتندن و معانيسنڭ قوّت و حقّانيتندن و لفظنڭ فصاحتندن، سلاستندن تولّد ايدن بر بلاغتِ خارق العاده‌در كه، بنى آدمڭ أڭ داهى أديبلرينى، أڭ خارقه خطيبلرينى، أڭ متبحّر علماسنى معارضه‌يه دعوت ايدوب بيڭ اوچيوز سنه‌در ميدان اوقويور، اونلرڭ طمارلرينه شدّتله طوقونويور. معارضه‌يه دعوت ايتديگى حالده، كبر و غرورلرندن باشنى سماواته ووران او داهيلر، اوڭا معارضه ايچون آغز آچامايوب كمالِ ذلّتله بوين أگديلر. ايشته بلاغتنده‌كى وجهِ إعجازى ايكى صورتله إشارت ايدرز:


برنجى صورت: إعجازى واردر و موجوددر. چونكه جزيرة العرب أهاليسى او عصرده أكثريتِ مطلقه إعتباريله اُمّى ايدى. اُمّيلكلرى ايچون مفاخرلرينى و وقوعاتِ تاريخيه‌لرينى و محاسنِ أخلاقه يارديم ايده‌جك ضروبِ أمثاللرينى كتابت يرينه شعر و بلاغت قيديله محافظه ايدييورلردى. معنيدار بر كلام، شعر و بلاغت جاذبه‌سيله أسلافدن أخلافه حافظه‌لرده قالوب گيدييوردى. ايشته شو إحتياجِ فطرى نتيجه‌سى اولارق او قَومڭ معنوى چارشوىِ تجارتلرنده أڭ زياده رواج بولان، فصاحت و بلاغت متاعى ايدى. حتّى بر قبيله‌نڭ بليغ بر أديبى، أڭ بيوك بر قهرمانِ ملّيسى گبى ايدى. أڭ زياده اونڭله إفتخار ايدييورلردى. ايشته إسلاميتدن صوڭره عالمى ذكالريله إداره ايدن او ذكى قوم، شو أڭ رواجلى و مدارِ إفتخارلرى و اوڭا شدّتِ إحتياجله محتاج اولان بلاغتده أقوامِ عالمدن أڭ ايلريده و أڭ يوكسك مرتبه‌ده ايديلر. بلاغت، او قدر قيمتدار ايدى كه، بر أديبڭ بر سوزى ايچون ايكى قوم بيوك محاربه ايدردى و بر سوزيله مصالحه ايدييورلردى. حتّى اونلرڭ ايچنده ”معلّقاتِ سبعه“ ناميله يدى أديبڭ يدى قصيده‌سنى آلتونله كعبه‌نڭ ديوارينه يازمشلر، اونڭله إفتخار ايدييورلردى. ايشته بويله بر زمانده، بلاغت أڭ رواجلى اولديغى بر آنده قرآنِ معجز البيان نزول ايتدى. ناصلكه زمانِ موسى عليه السلامده سحر و زمانِ عيسى عليه السلامده طب رواجده ايدى. معجزه‌لرينڭ مهمّى او جنسدن گلدى. ايشته او وقت بلغاىِ عربى، أڭ قيصه بر سوره‌سنه مقابله‌يه دعوت ايتدى: }وَ اِنْ كُنْتُمْ فِى رَيْبٍ مِمَّا نَزَّلْنَا عَلٰى عَبْدِنَا فَأْتُوا بِسُورَةٍ مِنْ مِثْلِهِ{ فرمانيله اونلره ميدان اوقويور. هم دير كه: ”ايمان گتيرمزسه‌ڭز ملعونسڭز. جهنّمه گيره‌جكسڭز.“ طمارلرينه شدّتله وورييور. غرورلرينى دهشتلى صورتده قيرييور. او كبرلى عقللرينى إستخفاف ايدييور. اونلرى بدايةً إعدامِ أبدى ايله و صوڭره ده جهنّمده إعدامِ أبدى ايله برابر دنيوى إعدام ايله ده محكوم ايدييور. دير: ”يا معارضه ايديڭز، ياخود جان و مالڭز هلاكتده‌در.“


سس يوق