مقامِ مدحڭ بيڭلر مثاللرندن، باشنده {اَلْحَمْدُ ِﷲِ} اولان بش سوره‌ده بياناتِ قرآنيه گونش گبى پارلاق، (حاشيه) ييلديز گبى زينتلى، سماوات و زمين گبى حشمتلى، مَلكلر گبى سَويملى، دنياده ياورولره رحمت گبى شفقتلى، آخرتده جنّت گبى گوزلدر.

مقامِ ذمّ و زجرده بيڭلر مثاللرندن مثلا: {اَيُحِبُّ اَحَدُكُمْ اَنْ يَأْكُلَ لَحْمَ اَخِيهِ مَيْتًا} آيتنده ذمّى آلتى درجه ذمّ ايدر. غيبتدن آلتى درجه شدّتله زجر ايدر. شويله كه: معلومدر: آيتڭ باشنده‌كى همزه، صورمق (آيا) معناسنده‌در. او صورمق معناسى، صو گبى آيتڭ بتون كلمه‌لرينه گيرر. ايشته برنجى همزه ايله دير: آيا، سؤال و جواب محلّى اولان عقلڭز يوق مى كه، بو درجه چركين بر شيئى آڭلامييور؟ ايكنجيسى: {يُحِبُّ} لفظى ايله دير: آيا، سومك، نفرت ايتمك محلّى اولان قلبڭز بوزولمش مى كه، أڭ منفور بر ايشى سَور؟ اوچنجيسى: {اَحَدُكُمْ} كلمه‌سيله دير: جماعتدن حياتنى آلان حياتِ إجتماعيه و مدنيتڭز نه اولمش كه، بويله حياتڭزى زهرله‌ين بر عملى قبول ايدر؟ دردنجيسى: {اَنْ يَأْكُلَ لَحْمَ} كلاميله دير: إنسانيتڭز نه اولمش كه، بويله جاناوارجه‌سنه آرقداشنى ديشله پارچه‌لامايى ياپييورسڭز؟ بشنجيسى: {اَخِيهِ} كلمه‌سيله دير: هيچ رقّتِ جنسيه‌ڭز، هيچ صلۀِ رحمڭز يوق مى كه، بويله چوق جهتلرله قارداشڭز اولان بر مظلومڭ شخصِ معنويسنى إنصافسزجه ديشله‌يورسڭز؟ هيچ عقلڭز يوق مى كه، كندى أعضاڭزى كندى ديشڭزله ديوانه گبى ايصيرييورسڭز؟ آلتنجيسى: {مَيْتًا} كلاميله دير: وجدانڭز نره‌ده؟ فطرتڭز بوزولمش مى كه، أڭ محترم بر حالده بر قارداشنه قارشى، أتنى ييمك گبى أڭ مستكره بر ايش ياپيلييور؟ ديمك ذمّ و غيبت، عقلاً، قلبًا و إنسانيةً و وجدانًا و فطرةً و عصبيةً و ملّيةً مذمومدر. ايشته باق! ناصلكه شو آيت، ايجازكارانه آلتى مرتبه ذمّى ذمّ ايتمكله إعجازكارانه آلتى درجه او جُرمدن زجر ايدر.

---------------------------------------

   (حاشيه: شو تعبيراتده او سوره‌لرده‌كى بحثلره إشارت وار