سوزلر | يگرمى بشنجى سوز | 521
(485-611)

خيمه‌نشين بر أديبڭ بو كلامدن نصيبى: زمينڭ يوزينى بر چول و صحرا؛ طاغلرڭ سلسله‌لرينى پك كثرتله و چوق مختلف بدوى چاديرلرى گبى، گويا طبقۀِ ترابيه، يوكسك ديركلر اوستنده آتيلمش، او ديركلرڭ سيورى باشلرى او پردۀِ ترابيه‌يى يوقارى‌يه قالديرمش، بربرينه باقار پك چوق مختلف مخلوقاتڭ مسكنى اولارق تصوّر ايدر. او بيوك عظمتلى مخلوقلرى، بويله ير يوزنده چاديرلر مِثللو قولايجه قوران و قويان فاطرِ ذو الجلالنه قارشى سجدۀِ حيرت ايدر.


جغرافياجى بر أديبڭ او كلامدن قسمتى: كُرۀِ زمين، بحرِ محيطِ هوائيده ويا أثيريده يوزن بر سفينه و طاغلرى، او سفينه‌نڭ اوستنده تثبيت و موازنه ايچون چاقيلمش قازيقلر و ديركلر شكلنده تفكّر ايدر. او قوجه كُرۀِ زمينى، منتظم بر گمى گبى ياپوب، بزلرى ايچنه قويوب، أقطارِ عالمده گزديرن قديرِ ذو الكماله قارشى {سُبْحَانَكَ مَا اَعْظَمَ شَانَكَ} دير.


مدنيت و هيئتِ إجتماعيه‌نڭ متخصّص بر حكيمنڭ بو كلامدن حصّه‌سى: زمينى، بر خانه و او خانه‌نڭ ديرگى، حياتِ حيوانيه و حياتِ حيوانيه ديرگى، شرائطِ حيات اولان صو، هوا و طوپراقدر. صو و هوا و طوپراغڭ ديرگى و قازيغى، طاغلردر. زيرا طاغلر، صويڭ مخزنى، هوانڭ طراغى (غازاتِ مضرّه‌يى ترسيب ايدوب، هوايى تصفيه ايدر) و طوپراغڭ حاميسى (باتاقلقدن و دڭزڭ إستيلاسندن محافظه ايدر) و سائر لوازماتِ حياتِ إنسانيه‌نڭ خزينه‌سى اولارق فهم ايدر. شو قوجه طاغلرى، شو صورتله خانۀِ حياتمز اولان زمينه ديرك ياپان و معيشتمزه خزينه‌دار تعيين ايدن صانعِ ذو الجلال والإكرامه، كمالِ تعظيم ايله حمد و ثنا ايدر.


حكمتِ طبيعيه‌نڭ بر فيلسوفنڭ شو كلامدن نصيبى شودر كه: كُرۀِ زمينڭ قارننده بعض إنقلابات و إمتزاجاتڭ نتيجه‌سى اولارق حاصل اولان زلزله و إهتزازاتى، طاغلرڭ ظهوريله سكونت بولديغنى و مدار و محورنده‌كى إستقرارينه و زلزله‌نڭ إرتجاجيله مدارِ سنويسندن چيقمه‌مسنه سبب، طاغلرڭ خروجى اولديغنى و زمينڭ حدّتى و غضبى، طاغلرڭ منافذيله تنفّس ايتمكله سكونت ايتديگنى فهم ايدر، تمامًا ايمانه گلير. {اَلْحِكْمَةُ ِﷲِ} دير.


سس يوق