او صورتڭ بر وجهى شودر كه؛ يعنى، قرآندن ترشّح ايتمه‌ين و قرآنڭ مالى اولميان إنس و جنّڭ بتون گوزل سوزلرى طوپلانسه، قرآنى تنظير ايده‌مز، ديمكدر. هم ايده‌مه‌مش كه، گوستريلميور. ايكنجى وجه شودر كه: جنّ و إنسڭ حتّى شيطانلرڭ نتيجۀِ أفكارلرى و مُحَصَّلۀِ مساعيلرى اولان مدنيت و حكمتِ فلسفه و أدبياتِ أجنبيه، قرآنڭ أحكام و حكمت و بلاغتنه قارشى عاجز دركه‌سنده‌درلر، ديمكدر. ناصل ده نمونه‌سنى گوستردك.

اوچنجى جلوه: قرآنِ حكيم، هر عصرده‌كى طبقاتِ بشرڭ هر بر طبقه‌سنه گويا طوغريدن طوغرى‌يه او طبقه‌يه خصوصى متوجّهدر، خطاب ايدييور. أوت بتون بنى آدمه بتون طبقاتيله أڭ يوكسك و أڭ دقيق علم اولان ايمانه و أڭ گنيش و نورانى فن اولان معرفت اللّٰهه و أڭ أهمّيتلى و متنوّع معارف اولان أحكامِ إسلاميه‌يه دعوت ايدن، درس ويرن قرآن ايسه، هر نوعه، هر طائفه‌يه موافق گله‌جك بر درس ويرمك ألزمدر. حالبوكه درس بردر، آيرى آيرى دگل. اويله ايسه، عين درسده طبقات بولونمق لازمدر. درجاته گوره هر برى، قرآنڭ پرده‌لرندن بر پرده‌دن حصّۀِ درسنى آلير. شو حقيقتڭ چوق نمونه‌لرينى ذكر ايتمشز. اونلره مراجعت ايديله‌بيلير. يالڭز بوراده بر ايكى جزئنڭ، هم يالڭز بر ايكى طبقه‌سنڭ حصّۀِ فهمنه إشارت ايدرز:

مثلا: {لَمْ يَلِدْ وَ لَمْ يُولَدْ وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُوًا اَحَدٌ} كثرتلى طبقه اولان عوام طبقه‌سنڭ شوندن حصّۀِ فهمى: ”جنابِ حق، پدر و ولددن و أقراندن و زوجه‌دن منزّهدر.“ داها متوسّط بر طبقه، شوندن ”عيسى عليه السلامڭ و ملائكه‌لرڭ و تولّده مظهر شيلرڭ الوهيتنى نفى ايتمكدر.“ چونكه محال بر شيئى نفى ايتمك، ظاهرًا فائده‌سز اولديغندن بلاغتده مدارِ فائده اولاجق بر لازمِ حكم مراد اولونور. ايشته جسمانيته مخصوص ولد و والدى نفى ايتمكدن مراد ايسه، ولد و والدى و كفوى بولونانلرڭ، نفىِ الوهيتلريدر و معبود اولمغه لايق اولمادقلرينى گوسترمكدر. شو سردندر كه، سورۀِ إخلاص هركسه، هم هر وقت فائده ويره‌بيلير. داها بر پارچه ايلرى بر طبقه‌نڭ حصّۀِ فهمى: ”جنابِ حق موجوداته قارشى توليد و تولّدى إشمام ايده‌جك بتون رابطه‌لردن منزّهدر. شريك و معيندن و همجنسدن مبرّادر. بلكه موجوداته قارشى نسبتى، خلاّقيتدر. ”أمرِ كُنْ فَيَكُونُ“ ايله، إرادۀِ أزليه‌سيله، إختياريله ايجاد ايدر. ايجابى و إضطرارى و صدورِ غيرِ إختيارى گبى منافئِ كمال هر بر رابطه‌دن منزّهدر.“ داها يوكسك بر طبقه‌نڭ حصّۀِ فهمى: جنابِ حق أزليدر، أبديدر، أوّل و آخردر. هيچ بر جهتده نه ذاتنده، نه صفاتنده، نه أفعالنده نظيرى، كفوى، شبيهى، مِثلى، مثالى، مثيلى يوقدر. يالڭز أفعالنده، شئوننده تشبيهى إفاده ايدن مَثل وار: {وَ ِﷲِ الْمَثَلُ اْلاَعْلٰى} بو طبقاته؛ عارفين طبقه‌سى، أهلِ عشق طبقه‌سى، صدّيقين طبقه‌سى گبى آيرى آيرى حصّه صاحبلرينى قياس ايده‌بيليرسڭ.