ايكنجى شعله‌نڭ اوچنجى نورى شودر كه: قرآن، باشقه كلاملرله قابلِ قياس اولاماز. چونكه كلامڭ طبقه‌لرى، علويت و قوّت و حسنِ جمال جهتندن درت منبعى وار. برى متكلّم، برى مخاطب، برى مقصد، برى مقامدر. أديبلرڭ، ياڭليش اولارق يالڭز مقام گوستردكلرى گبى دگلدر. اويله ايسه، سوزده ”كيم سويله‌مش؟ كيمه سويله‌مش؟ نه ايچون سويله‌مش؟ نه مقامده سويله‌مش؟“ ايسه باق. يالڭز سوزه باقوب طورمه. مادام كلام قوّتنى، حُسننى بو درت منبعدن آلير. قرآنڭ منبعنه دقّت ايديلسه، قرآنڭ درجۀِ بلاغتى، علويت و حسنى آڭلاشيلير.

أوت مادام كلام، متكلّمه باقييور. أگر او كلام أمر و نهى ايسه، متكلّمڭ درجه‌سنه گوره إراده و قدرتى ده تضمّن ايدر. او وقت سوز مقاومتسوز اولور؛ مادّى ألكتريق گبى تأثير ايدر، كلامڭ علويت و قوّتى او نسبتده تزايد ايدر. مثلا: {يَا اَرْضُ ابْلَعِى مَاءَ كِ وَيَا سَمَاءُ اَقْلِعِى} يعنى ”يا أرض! وظيفه‌ڭ بيتدى، صويڭى يوت. يا سما! حاجت قالمادى، ياغمورى كس.“

مثلا: {فَقَالَ لَهَا وَ لِْلاَرْضِ ائْتِيَا طَوْعًا اَوْ كَرْهًا قَالَتَا اَتَيْنَا طَائِعِينَ} يعنى ”يا أرض! يا سما! ايستر ايسته‌مز گليڭز، حكمت و قدرتمه رام اولڭز. عدمدن چيقوب، وجودده مشهرگاهِ صنعتمه گليڭز.“ ديدى. اونلر ده: ”بز كمالِ إطاعتله گلييورز. بزه گوسترديگڭ هر وظيفه‌يى سنڭ قوّتڭله گوره‌جگز.“

ايشته قوّت و إراده‌يى تضمّن ايدن حقيقى و نافذ شو أمرلرڭ قوّت و علويتنه باق. صوڭره إنسانلرڭ {اُسْكُنِى يَا اَرْضُ وَ انْشَقِّى يَا سَمَاءُ وَ قُومِى اَيَّتُهَا الْقِيَامَةُ} گبى صورتِ أمرده جماداته هذيان‌وارى محاوره‌سى، هيچ او ايكى أمره قابلِ قياس اولابيلير مى؟ أوت تمنّيدن نشئت ايدن آرزولر و او آرزولردن نشئت ايدن فضوليانه أمرلر نره‌ده؟ حقيقتِ آمريتله متّصف بر آمرڭ ايش باشنده حقيقتِ أمرى نره‌ده؟ أوت أمرى نافذ بيوك بر آمرڭ مطيع و بيوك بر اوردوسنه ”آرش“ أمرى نره‌ده؟ و شويله بر أمر، عادى بر نفردن ايشيتيلسه؛ ايكى أمر صورةً بر ايكن، معنًا بر نفرله بر اوردو قوماندانى قدر فرقى وار.