شيمدى زمانڭ دنيايه ويرديگى شو شكل ايله برابر، مكان إعتباريله دخى ينه دنيا زلزله‌لى، غيرِ ثابت بر ساعت حكمنده‌در. چونكه جوِّ هوا مكانى چابوق تغيّر ايتديگندن، بر حالدن بر حاله سرعةً گچديگندن بعض گونده بر قاچ دفعه بلوطلر ايله طولوب بوشالمقله، ثانيه صايان ميلڭ صورتِ تغيّرى حكمنده بر تغيّر ويرييور. شيمدى، دنيا خانه‌سنڭ طابانى اولان مكانِ أرض ايسه، يوزى موت و حياتجه، نبات و حيوانجه پك چابوق تبدّل ايتديگندن دقيقه‌لرى صايان بر ميل حكمنده، دنيانڭ شو جهتى گچيجى اولديغنى گوسترر. زمين يوزى إعتباريله بويله اولديغى گبى، بطننده‌كى إنقلابات و زلزله‌لرله و اونلرڭ نتيجه‌سنده جبالڭ چيقمه‌لرى و خسفلر وقوع بولماسى، ساعتلرى صايان بر ميل گبى دنيانڭ شو جهتى آغيرجه مرور ايديجيدر، گوسترر. دنيا خانه‌سنڭ طاوانى اولان سما مكانى ايسه، أجراملرڭ حركاتيله، قويروقلى ييلديزلرڭ ظهوريله، كسوفات و خسوفاتڭ وقوع بولماسيله، ييلديزلرڭ سقوط ايتمه‌لرى گبى تغيّرات گوسترر كه؛ سماوات دخى ثابت دگل؛ إختيارلغه، خرابيته گيدييور. اونڭ تغيّراتى، هفته‌لق ساعتده گونلرى صايان بر ميل گبى چندان آغير و گج اولويور. فقط هر حالده گچيجى و زوال و خرابيته قارشى گيتديگنى گوسترر.

ايشته دنيا، دنيا جهتيله شو يدى ركن اوزرنده بنا ايديلمشدر. شو ركنلر، دائم اونى صارصييور. فقط شو صارصيلان و حركت ايدن دنيا، صانعنه باقديغى وقت، او حركات و تغيّرات، قلمِ قدرتڭ مكتوباتِ صمدانيه‌يى يازماسى ايچون او قلمڭ ايشلمه‌سيدر. او تبدّلاتِ أحوال ايسه، أسماءِ إلٰهيه‌نڭ جلوۀِ شئوناتنى آيرى آيرى توصيفات ايله گوسترن، تازه‌له‌نن آيينه‌لريدر. ايشته دنيا، دنيا إعتباريله هم فنايه گيدر، هم ئولمگه قوشار، هم زلزله ايچنده‌در. حقيقتده آقار صو گبى رحلت ايتديگى حالده، غفلت ايله صورةً إنجماد ايتمش، فكرِ طبيعتله كثافت و كدورت پيدا ايدوب آخرته پرده اولمشدر. ايشته فلسفۀِ سقيمه تدقيقاتِ فلسفه ايله و حكمتِ طبيعيه ايله و مدنيتِ سفيهه‌نڭ جاذبه‌دار لهوياتيله، سرخوشانه هوساتيله او دنيانڭ هم جمودتنى زياده ايدوب غفلتى قالينلاشديرمش، هم كدورتله بولانماسنى تضعيف ايدوب صانعى و آخرتى اونوتديرييور.