اوچنجى ضيا: ايكنجى ضياده حكمتِ بشريه‌نڭ حكمتِ قرآنيه‌يه قارشى سقوطنه و حكمتِ قرآنيه‌نڭ إعجازينه إشارت ايتدك. شيمدى شو ضياده، قرآنڭ شاكردلرى اولان أصفياء و أولياء؛ و حكمانڭ منوّر قسمى اولان حكماىِ اشراقيّونڭ حكمتلريله قرآنڭ حكمتنه قارشى درجه‌سنى گوستروب، شو جهتده قرآنڭ إعجازينه مختصر بر إشارت ايده‌جگز:

ايشته قرآنِ حكيمڭ علويتنه أڭ صادق بر دليل و حقّانيتنه أڭ ظاهر بر برهان و إعجازينه أڭ قوى بر علامت شودر كه: قرآن، بتون أقسامِ توحيدڭ بتون مراتبنى، بتون لوازماتيله محافظه ايده‌رك بيان ايدوب موازنه‌سنى بوزمامش، محافظه ايتمش. هم بتون حقائقِ عاليۀِ إلٰهيه‌نڭ موازنه‌سنى محافظه ايتمش. هم بتون أسماءِ حسنى‌نڭ إقتضا ايتدكلرى أحكاملرى جمع ايتمش، او أحكامڭ تناسبنى محافظه ايتمش. هم ربوبيت و الوهيتڭ شئوناتنى كمالِ موازنه ايله جمع ايتمشدر. ايشته شو محافظه و موازنه و جمع، بر خاصيتدر. قطعيًا بشرڭ أثرنده موجود دگل و أعاظمِ إنسانيه‌نڭ نتائجِ أفكارنده بولونمييور. نه، ملكوته گچن أوليالرڭ أثرنده؛ نه، امورڭ باطنلرينه گچن اشراقيّونڭ كتابلرنده؛ نه، عالمِ غيبه نفوذ ايدن روحانيلرڭ معارفنده هيچ بولونمييور. گويا بر تقسيم الأعمال حكمنده هر بر قسمى حقيقتڭ شجرۀِ عظماسندن يالڭز بر ايكى دالنه ياپيشييور. يالڭز اونڭ ميوه‌سيله، ياپراغيله اوغراشييور. باشقه‌سندن يا خبرى يوق، ياخود باقمه‌يور. أوت حقيقتِ مطلقه، مقيّد أنظار ايله إحاطه ايديلمز. قرآن گبى بر نظرِ كلّى لازم كه، إحاطه ايتسين. قرآندن باشقه چندان قرآندن ده درس آلييورلر، فقط حقيقتِ كلّيه‌نڭ، جزئى ذهنيله يالڭز بر ايكى طرفنى تمامًا گورور، اونڭله مشغول اولور، اونده حپس اولور. يا إفراط ويا تفريط ايله حقائقڭ موازنه‌سنى إخلال ايدوب تناسبنى إزاله ايدر. شو حقيقت، يگرمى دردنجى سوزڭ ايكنجى دالنده عجيب بر تمثيل ايله ايضاح ايديلمشدر. شيمدى ده باشقه بر تمثيل ايله شو مسئله‌يه إشارت ايدرز. مثلا: