سوزلر | يگرمى طوقوزنجى سوز | 699
(667-711)

ايشته قدرتِ إلٰهيه ذاتيه‌در. اويله ايسه عجز تخلّل ايده‌مز. هم ملكوتيتِ أشيايه تعلّق ايدر. اويله ايسه موانع تداخل ايده‌مز. هم نسبتى قانونيدر. اويله ايسه جزء، كلّه مساوى گلير و جزئى، كلّى حكمنه گچر. ايشته شو اوچ مسئله‌يى إثبات ايده‌جگز.


برنجى مسئله: قدرتِ أزليه، ذاتِ أقدسِ إلٰهيه‌نڭ لازمۀِ ضروريۀِ ذاتيه‌سيدر. يعنى، بِالضروره ذاتڭ لازمه‌سيدر. هيچ بر جهتِ إنفكاكى اولاماز. اويله ايسه، قدرتڭ ضدّى اولان عجز، او قدرتى إستلزام ايدن ذاته بِالبداهه عارض اولاماز. چونكه او حالده جمعِ ضدّيْن لازم گلير. مادام عجز، ذاته عارض اولاماز؛ بِالبداهه او ذاتڭ لازمى اولان قدرته تخلّل ايده‌مز. مادام عجز، قدرتڭ ايچنه گيره‌مز؛ بِالبداهه او قدرتِ ذاتيه‌ده مراتب اولاماز. چونكه هر شيئڭ وجود مراتبى، او شيئڭ ضدلرينڭ تداخلى ايله‌در. مثلا: حرارتده‌كى مراتب، برودتڭ تخللى ايله‌در؛ حُسنده‌كى درجات، قبحڭ تداخلى ايله‌در و هكذا قياس ايت... فقط ممكناتده، حقيقى و طبيعى لزومِ ذاتى اولماديغندن، ممكناتده ضدلر بربرينه گيره‌بيلمش. مرتبه‌لر تولّد ايده‌رك إختلافات ايله تغيّراتِ عالم نشئت ايتمشدر. مادام كه قدرتِ أزليه‌ده مراتب اولاماز. اويله ايسه، مقدورات دخى، بِالضروره قدرته نسبتى بر اولور. أڭ بيوك أڭ كوچگه مساوى و ذرّه‌لر، ييلديزلره أمثال اولور. بتون حشرِ بشر، بر تك نفسڭ إحياسى گبى؛ بر بهارڭ ايجادى، بر تك چيچگڭ صنعى گبى او قدرته قولاى گلير. أگر أسبابه إسناد ايديلسه؛ او وقت بر تك چيچك، بر بهار قدر آغير اولور.


سس يوق

سوزلر