أنا، كنوزِ مخفيه اولان أسماءِ إلٰهيه‌نڭ آناختارى اولديغى گبى، كائناتڭ طلسمِ مغلقنڭ دخى آناختارى اولارق بر معمّاىِ مشكل‌كشادر، بر طلسمِ حيرت‌فزادر. او أنا ماهيتنڭ بيلنمسيله، او غريب معمّا، او عجيب طلسم اولان أنا آچيلير و كائنات طلسمنى و عالمِ وجوبڭ كنوزينى دخى آچار. شو مسئله‌يه دائر ”شَمَّه“ إسمنده بر رسالۀِ عربيه‌مده شويله بحث ايتمشز كه: عالمڭ مفتاحى إنسانڭ ألنده‌در و نفسنه طاقيلمشدر. كائنات قپولرى ظاهرًا آچيق گورونوركن، حقيقةً قپاليدر. جنابِ حق، أمانت جهتيله إنسانه ”أنا“ نامنده اويله بر مفتاح ويرمش كه؛ عالمڭ بتون قپولرينى آچار و اويله طلسملى بر أنانيت ويرمش كه؛ خلاّقِ كائناتڭ كنوزِ مخفيه‌سنى اونڭ ايله كشف ايدر. فقط أنا، كنديسى ده غايت مغلق بر معمّا و آچيلمه‌سى مشكل بر طلسمدر. أگر اونڭ حقيقى ماهيتى و سرِّ خلقتى بيلينسه؛ كنديسى آچيلديغى گبى كائنات دخى آچيلير. شويله كه:

صانعِ حكيم، إنسانڭ ألنه أمانت اولارق، ربوبيتنڭ صفات و شئوناتنڭ حقيقتلرينى گوستره‌جك، طانيتديره‌جق، إشارات و نمونه‌لرى جامع بر أنا ويرمشدر. تا كه او أنا، بر واحدِ قياسى اولوب، أوصافِ ربوبيت و شئوناتِ الوهيت بيلينسين. فقط واحدِ قياسى، بر موجودِ حقيقى اولمق لازم دگل. بلكه هندسه‌ده‌كى فرضى خطلر گبى، فرض و توهّمله بر واحدِ قياسى تشكيل ايديله‌بيلير. علم و تحقّقله حقيقى وجودى لازم دگلدر.

سؤال: نه ايچون جنابِ حقّڭ صفات و أسماسنڭ معرفتى، أنانيته باغليدر؟

الجواب: چونكه مطلق و محيط بر شيئڭ حدودى و نهايتى اولماديغى ايچون، اوڭا بر شكل ويريلمز و اوستنه بر صورت و بر تعيّن ويرمك ايچون حكم ايديلمز، ماهيتى نه اولديغى آڭلاشيلماز. مثلا: ظلمتسز دائمى بر ضيا، بيلينمز و حسّ ايديلمز. نه وقت حقيقى ويا وهمى بر قراڭلق ايله بر حد چكيلسه، او وقت بيلينير. ايشته جنابِ حقّڭ علم و قدرت، حكيم و رحيم گبى صفات و أسماسى؛ محيط، حدودسز، شريكسز اولديغى ايچون اونلره حكم ايديلمز و نه اولدقلرى بيلينمز و حسّ اولنماز. اويله ايسه حقيقى نهايت و حدلرى اولماديغندن، فرضى و وهمى بر حدّى چيزمك لازم گلييور. اونى ده أنانيت ياپار. كندنده بر ربوبيتِ موهومه، بر مالكيت، بر قدرت، بر علم تصوّر ايدر؛ بر حدّ چيزر. اونڭ ايله محيط صفتلره بر حدِّ موهوم وضع ايدر. ”بورايه قدر بنم، اوندن صوڭره اونڭدر“ دييه بر تقسيمات ياپار. كندنده‌كى ئولچوجكلر ايله، اونلرڭ ماهيتنى يواش يواش آڭلار. مثلا: دائرۀِ ملكنده موهوم ربوبيتيله، دائرۀِ ممكناتده خالقنڭ ربوبيتنى آڭلار و ظاهر مالكيتيله، خالقنڭ حقيقى مالكيتنى فهم ايدر و ”بو خانه‌يه مالك اولديغم گبى، خالق ده شو كائناتڭ مالكيدر.“ دير و جزئى علميله اونڭ علمنى فهم ايدر و كسبى صنعتجغيله او صانعِ ذو الجلالڭ إبداعِ صنعتنى آڭلار. مثلا: ”بن شو أوى ناصل ياپدم و تنظيم ايتدم. اويله ده شو دنيا خانه‌سنى بريسى ياپمش و تنظيم ايتمش.“ دير. و هكذا... بتون صفات و شئوناتِ إلٰهيه‌يى بر درجه بيلديره‌جك، گوستره‌جك بيڭلر أسرارلى أحوال و صفات و حسّيات، أناده مندرجدر.