شيمدى گوگه باق! گوك ايچنده حدسز أجرامدن يالڭز قمره دقّت ايت! اونڭ حركتى، بر قديرِ حكيمڭ أمريله اولديغى، اوڭا متعلّق و ير يوزينه عائد مهمّ حكمتلردر كه، باشقه يرده بيان ايتديگمزدن قيصه كسييورز.

ايشته ضيادن طوت، تا قمره قدر صايديغمز كلّى عنصرلر غايت گنيش بر طرزده و بيوك بر مقياسده بر پنجره آچار. بر واجب الوجودڭ وحدتنى و كمالِ قدرتنى و عظمتِ سلطنتنى گوسترر، إعلان ايدرلر.

ايشته أى غافل! أگر بو گوك گورله‌مسى گبى بو صدايى صوصديره‌بيليرسه‌ڭ و گونشڭ ايشيغى گبى پارلاق او ضيايى سوندوره‌بيليرسه‌ڭ، اللّٰهى اونوت! يوقسه عقلڭى باشڭه آل! {سُبْحَانَ مَنْ تُسَبِّحُ لَهُ السَّمٰوَاتُ السَّبْعُ وَ اْلاَرْضُ وَ مَنْ فِيهِنَّ} دى.

شو كائناتڭ لامباسى اولان گونش، كائنات صانعنڭ وجودينه و وحدانيتنه گونش گبى پارلاق و نورانى بر پنجره‌در. أوت، منظومۀِ شمسيه دينلن كره‌مزله برابر اون ايكى سيّاره؛ جِرملرى كوچكلك بيوكلك إعتباريله پك چوق مختلف و موقعلرى اوزاقلق ياقينلق نقطه‌سنده پك چوق متفاوت و سرعتِ حركتلرى چوق متنوّع اولديغى حالده كمالِ إنتظام و حكمت ايله و كمالِ ميزان ايله و بر ثانيه قدر شاشيرميه‌رق حركتلرى و دورانلرى و گونش ايله، جاذبه قانونى تعبير ايديلن بر قانونِ إلٰهى ايله باغلانمه‌لرى، يعنى اونلر إماملرينه إقتدالرى؛ بيوك بر مقياسده بر عظمتِ قدرتِ إلٰهيه‌يى و وحدانيتِ ربّانيه‌يى گوسترر. چونكه او جامد جِرملرى، او شعورسز بيوك كتله‌لرى، نهايت درجه‌ده إنتظام و ميزانِ حكمت ايچنده مختلف شكللرده و مختلف مسافه‌لرده و مختلف حركتلرده دونديرمك، إستخدام ايتمك، نه درجه بر قدرتى و بر حكمتى إثبات ايتديگنى قياس ايت. بو بيوك و آغير ايشه ذرّه مقدار تصادف قاريشسه، اويله بر پاطلاييش ويره‌جك كه، كائناتى طاغيده‌جق. چونكه بر دقيقه، تصادف بريسنى توقيف ايتسه، محورندن چيقماسنه سببيت ويرر، باشقه‌لرى ايله مصادمه ايتمسنه يول آچار. كُرۀِ أرضدن بيڭ دفعه بيوك جِرملرله مصادمه‌نڭ نه درجه دهشتلى اولديغنى قياس ايده‌بيليرسڭ.