سوزلر | اوتوز اوچنجى سوز | 920
(872-924)

ايكنجى وجه آيينه‌دارلق ايسه: إنسانه ويريلن نمونه‌لر نوعندن جزئى علم، قدرت، بصر، سمع، مالكيت، حاكميت گبى جزئيات ايله كائنات مالكنڭ علمنه و قدرتنه، بصرينه، سمعنه، حاكميتِ ربوبيتنه آيينه‌دارلق ايدر. اونلرى آڭلار، بيلديرر. مثلا: ”بن ناصل بو أوى ياپدم و ياپماسنى بيلييورم و گورويورم و اونڭ مالكى‌يم و إداره ايدييورم. اويله ده شو قوجه كائنات سراينڭ بر اوسته‌سى وار. او اوسته اونى بيلير، گورور، ياپار، إداره ايدر و هكذا...


اوچنجى وجه آيينه‌دارلق ايسه: إنسان، اوستنده نقشلرى گورونن أسماءِ إلٰهيه‌يه آيينه‌دارلق ايدر. اوتوز ايكنجى سوزڭ اوچنجى موقفنڭ باشنده بر نبذه ايضاح ايديلن إنسانڭ ماهيتِ جامعه‌سنده نقشلرى ظاهر اولان يتمشدن زياده أسماء واردر. مثلا: ياراديليشندن صانع، خالق إسمنى و حسنِ تقويمندن رحمٰن و رحيم إسملرينى و حسنِ تربيه‌سندن كريم، لطيف إسملرينى و هكذا... بتون أعضا و آلاتيله، جهازات و جوارحيله، لطائف و معنوياتيله، حواس و حسّياتيله آيرى آيرى أسمانڭ آيرى آيرى نقشلرينى گوسترييور. ديمك ناصل أسماده بر إسمِ أعظم وار، اويله ده او أسمانڭ نقوشنده دخى بر نقشِ أعظم وار كه، او ده إنساندر.


أى كندينى إنسان بيلن إنسان! كنديڭى اوقو... يوقسه حيوان و جامد حكمنده إنسان اولمق إحتمالى وار!


ايكنجى نقطه: مهمّ بر سرِّ أحديته إشارت ايدر. شويله كه:


إنسانڭ ناصل روحى بتون جسدينه اويله بر مناسبتى وار كه: بتون أعضاسنى و أجزاسنى بربرينه يارديم ايتديرر. يعنى، إرادۀِ إلٰهيه جلوه‌سى اولان أوامرِ تكوينيه و او أمردن وجودِ خارجى گيديرلمش بر قانونِ أمرى و لطيفۀِ ربّانيه اولان روح، اونلرڭ إداره‌سنده اونلرڭ معنوى سسلرينى حسّ ايتمه‌سنده و حاجتلرينى گورمسنده بربرينه مانع اولماز، روحى شاشيرتماز. روحه نسبةً اوزاق ياقين بر حكمنده. بربرينه پرده اولماز. ايسترسه، چوغنى برينڭ إمدادينه يتيشديرر. ايسترسه بدنڭ هر جزئى ايله بيله‌بيلير، حسّ ايده‌بيلير، إداره ايده‌بيلير. حتّى چوق نورانيت كسب ايتمش ايسه، هر بر جزئى ايله گوره‌بيلير و ايشيده‌بيلير. اويله ده: {وَ ِﷲِ الْمَثَلُ اْلاَعْلٰى} جنابِ حقّڭ مادام اونڭ بر قانونِ أمرى اولان روح، كوچك بر عالم اولان إنسان جسمنده و أعضاسنده بو وضعيتى گوسترييور. ألبته عالمِ أكبر اولان كائناتده او ذاتِ واجب الوجودڭ إرادۀِ كلّيه‌سنه و قدرتِ مطلقه‌سنه حدسز فعللر، حدسز صدالر، حدسز دعالر، حدسز ايشلر، هيچ بر جهتده اوڭا آغير گلمز، بربرينه مانع اولماز. او خالقِ ذو الجلالى مشغول ايتمز، شاشيرتماز. بتوننى بردن گورور، بتون سسلرى بردن ايشيتير. ياقين اوزاق بردر. ايسترسه، بتوننى برينڭ إمدادينه گوندرر. هر شى ايله هر شيئى گوره‌بيلير، سسلرينى ايشيده‌بيلير و هر شى ايله هر شيئى بيلير و هكذا...


سس يوق