هم إنسان (حيوانلرڭ عكسنه اولارق) حياته لازم هر شيئه قارشى جاهلدر، هر شيئى اوگرنمگه مجبوردر. حدسز أشيايه محتاج اولديغى ايچون، صيغۀِ مبالغه ايله جهولدر. حيوان ايسه، دنيايه گلديگى وقت هم آز شيلره محتاج، هم محتاج اولديغى شيلرى بر ايكى آيده بلكه بر ايكى گونده، بعضًا بر ايكى ساعتده بتون شرائطِ حياتنى اوگرنير. گويا بر باشقه عالمده تكمّل ايتمش، اويله گلمش. إنسان ايسه، بر ايكى سنه‌ده آنجق آياغه قالقار، اون بش سنه‌ده آنجق منفعت و ضررى فرق ايدر. ايشته جهول مبالغه‌سى، بوڭا ده إشارت ايدر.

{جَدِّدُوا اِيمَانَكُمْ بِلاَ اِلٰهَ اِلاَّ اﷲُ} ڭ حكمتنى صورييورسڭز. اونڭ حكمتى، چوق سوزلرده ذكر ايديلمشدر. بر سرِّ حكمتى شودر كه: إنسانڭ هم شخصى، هم عالمى هر زمان تجدّد ايتدكلرى ايچون، هر زمان تجديدِ ايمانه محتاجدر. زيرا إنسانڭ هر بر فردينڭ معنًا چوق أفرادى وار. عمرينڭ سنه‌لرى عددنجه، بلكه گونلرى عددنجه، بلكه ساعتلرى عددنجه برر فردِ آخَر صاييلير. چونكه زمان آلتنه گيرديگى ايچون او فردِ واحد بر موده‌ل حكمنه گچر، هر گون بر فردِ آخَر شكلنى گيه‌ر.

هم إنسانده بو تعدّد و تجدّد اولديغى گبى، توطّن ايتديگى عالم دخى سيّاردر. او گيدر، باشقه‌سى يرينه گلير، دائما تنوّع ايدييور؛ هر گون باشقه بر عالم قپوسنى آچييور. ايمان ايسه هم او شخصده‌كى هر فردڭ نورِ حياتيدر، هم گيرديگى عالمڭ ضياسيدر. {لاَ اِلٰهَ اِلاَّ اﷲُ} ايسه، او نورى آچار بر آناختاردر