ايشته، ”الحمد ِﷲ“ جمله‌سنڭ أڭ قيصه و علماىِ عربيه‌جه مُتّفَق‌ٌ عليه بر معناىِ ظاهريسى شويله اولورسه، باشقه بر لسانه او إعجاز و قوّتله ناصل ترجمه ايديله‌بيلير؟

هم ألسنۀِ عالم ايچنده لسانِ نحوى عربيدن باشقه بر تك لسان وار؛ او ده هيچ بر وقت عرب لساننڭ جامعيتنه يتيشه‌مز. عجبا او جامع و إعجازدارانه اولان لسانِ نحوى ايله معجزه‌كارانه بر صورتده و هر جهتى بردن بيلير، إراده ايدر بر علمِ محيط ايچنده ظهور ايدن كلماتِ قرآنيه؛ سائر ألسنۀِ تركيبيه و تصريفيه واسطه‌سيله، ذهنى جزئى، شعورى قيصه، فكرى مشوّش، قلبى قراڭلقلى بعض إنسانلرڭ كلماتِ ترجميه‌سى ناصل او مقدّس كلمات يرينى طوته‌بيلير؟ حتّى دييه‌بيليرم و بلكه إثبات ايده‌بيليرم كه: هر بر حرفِ قرآن، بر حقائق خزينه‌سى حكمنه گچر؛ بعضًا بر تك حرف، بر صحيفه قدر حقيقتلرى درس ويرر.

آلتنجى نكته: بو معنايى تنوير ايچون، كندى باشمدن گچمش نورلى بر حالى و حقيقتلى بر خيالى سويله‌يورم. شويله كه:

بر وقت {اِيَّاكَ نَعْبُدُ وَ اِيَّاكَ نَسْتَعِينُ} ده‌كى نُونِ متكلّمِ مع الغيرى دوشوندم و متكلّمِ وحده صيغه‌سندن ”نَعْبُدُ“ صيغه‌سنه إنتقالڭ سببنى قلبم آرادى. بردن، نمازده‌كى جماعتڭ فضيلتى و سرّى، او نوندن إنكشاف ايتدى. گوردم كه: نماز قيلديغم او بايزيد جامعنده‌كى جماعتله إشتراكمى و هر برى بنم بر نوع شفاعتجم حكمنه و قرائتمده إظهار ايتديگم حكملره و دعوالره برر شاهد و برر مؤيّد گوردم. ناقص عبوديتمى، او جماعتڭ بيوك و كثرتلى عباداتى ايچنده درگاهِ إلٰهيه‌يه تقديمه جسارت گلدى. بردن بر پرده داها إنكشاف ايتدى: يعنى إستانبولڭ بتون مسجدلرى إتّصال پيدا ايتدى. او شهر، او بايزيد جامعى حكمنه گچدى. بردن، اونلرڭ دعالرينه و تصديقلرينه معنًا بر نوع مظهريت حسّ ايتدم. اونده دخى؛ روىِ زمين مسجدنده، كعبۀِ مكرّمه أطرافنده دائره‌وى صفلر ايچنده كنديمى گوردم. {اَلْحَمْدُ ِﷲِ رَبِّ الْعَالَمِينَ} ديدم. بنم بو قدر شفاعتجيلرم وار؛ بنم نمازده سويله‌ديگم هر بر سوزى عينًا سويله‌يورلر، تصديق ايدييورلر. مادام خيالاً بو پرده آچيلدى؛ كعبۀِ مكرّمه محراب حكمنه گچدى. بن بو فرصتدن إستفاده ايده‌رك او صفلرى إشهاد ايدوب، تحيّاتده گتيرديگم، {اَشْهَدُ اَنْ لاَ اِلٰهَ اِلاَّ اﷲُ وَ اَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اﷲِ} اولان ايمانڭ ترجماننى مبارك حجر الأسوده توديع ايدوب أمانت بيراقييورم ديركن، بردن بر وضعيت داها آچيلدى. گوردم كه: داخل اولديغم جماعت اوچ دائره‌يه آيريلدى: