امّا وحى و كلام اللّٰهڭ إسمِ خاصّى و اونڭ أڭ باهر مثالِ مشخّصى اولان قرآنڭ نجملرينه إسمِ خاص اولان ” آيت“ نامى اويله إلهاماته ويريلمسى، خطاىِ محضدر. اون ايكنجى و يگرمى بشنجى و اوتوز برنجى سوزلرده بيان و إثبات ايديلديگى گبى، ألمزده‌كى بويالى آيينه‌ده گورونن كوچك و سونوك و پرده‌لى گونشڭ مثالى، سماده‌كى گونشه نه نسبتى وارسه؛ اويله ده او مدّعيلرڭ قلبنده‌كى إلهام دخى، طوغريدن طوغرى‌يه كلامِ إلٰهى اولان قرآن گونشنڭ آيتلرينه نسبتى، او درجه‌ده‌در. أوت هر بر آيينه‌ده گورونن گونشڭ مثاللرى، گونشڭدر و اونڭله مناسبتداردر دينيلسه، حقدر؛ فقط او گونشجكلرڭ آيينه‌سنه كُرۀِ أرض طاقيلماز و اونڭ جاذبه‌سيله باغلانماز!

بشنجى تلويح: طريقتڭ غايت مهمّ بر مشربى اولان ”وحدت الوجود“ نامى آلتنده‌كى وحدت الشهود، يعنى واجب الوجودڭ وجودينه حصرِ نظر ايدوب، سائر موجوداتى، او وجودِ واجبه نسبةً او قدر ضعيف و گولگه گورور كه، وجود إسمنه لايق اولماديغنى حكم ايدوب، خيال پرده‌سنه صاروب، تركِ ماسوا مقامنده اونلرى هيچ صايمق، حتّى معدوم تصوّر ايتمك، يالڭز جلوۀِ أسماءِ إلٰهيه‌يه خيالى بر آيينه وضعيتى ويرمك قدر ايلرى گيدر.

ايشته بو مشربڭ أهمّيتلى بر حقيقتى وار كه: واجب الوجودڭ وجودى، ايمان قوّتيله و يوكسك بر ولايتڭ حقّ اليقين درجه‌سنده إنكشافيله، وجودِ ممكنات او درجه آشاغى‌يه دوشر كه، خيال و عدمدن باشقه اونڭ نظرنده مقاملرى قالماز؛ عادتا واجب الوجودڭ حسابنه كائناتى إنكار ايدر.

فقط بو مشربڭ تهلكه‌لرى وار. أڭ برنجيسى شودر كه: أركانِ ايمانيه آلتيدر. ايمانِ بِاللّٰهدن باشقه، ايمانِ بِاليوم الآخر گبى ركنلر وار. بو ركنلر ايسه، ممكناتڭ وجودلرينى ايستر. او محكم أركانِ ايمانيه، خيال اوستنده بنا ايديلمز! اونڭ ايچون، او مشرب صاحبى، عالمِ إستغراق و سكردن عالمِ صحوه گيرديگى وقت، او مشربى برابر آلمامق گركدر و او مشربڭ مقتضاسيله عمل ايتمه‌مك لازمدر. هم قلبى و حالى و ذوقى اولان بو مشربى، عقلى و قَولى و علمى صورتنه چويرمه‌مكدر. چونكه كتاب و سنّتدن گلن دساتيرِ عقليه و قوانينِ علميه و اصولِ كلاميه او مشربى قالديره‌مييور؛ قابلِ تطبيق اولامييور. اونڭ ايچون، خلفاىِ راشديندن و أئمّۀِ مجتهديندن و سلفِ صالحينڭ بيوكلرندن، او مشرب صريحًا گورونمييور. ديمك، أڭ عالى بر مشرب دگل. بلكه يوكسك، فقط ناقص. چوق أهمّيتلى، فقط چوق خطرلى. چوق آغير، فقط چوق ذوقليدر. او ذوق ايچون اوڭا گيرنلر، اوندن چيقمق ايسته‌مييورلر، خودكاملق ايله أڭ يوكسك مرتبه ظن ايدييورلر. بو مشربڭ أساسنى و ماهيتنى، نقطه رساله‌سنده و بر قسم سوزلرده و مكتوباتده بر درجه بيان ايتديگمزدن، اونلره إكتفاءً، شوراده او مهمّ مشربڭ أهمّيتلى بر ورطه‌سنى بيان ايده‌جگز. شويله كه: