أزجمله: طريقتده ”سيرِ أنفسى“ و ”سيرِ آفاقى“ تعبيرلرى آلتنده ايكى مشرب وار.

برنجى مشرب، أنفسى مشربيدر؛ نفسدن باشلار، خارجدن گوزينى چكر، قلبه باقار، أنانيتى ده‌لر گچر، قلبندن يول آچار، حقيقتى بولور. صوڭره آفاقه گيرر. او وقت آفاقى نورانى گورور. چابوق او سيرى بيتيرر. أنفسى دائره‌سنده گورديگى حقيقتى، بيوك بر مقياسده اونده ده گورور. طُرُقِ خفيه‌نڭ چوغى بو يول ايله گيدييور. بونڭ ده أڭ مهمّ أساسى؛ أنانيتى قيرمق، هوايى ترك ايتمك، نفسى ئولديرمكدر.

ايكنجى مشرب؛ آفاقدن باشلار، او دائرۀِ كبرانڭ مظاهرنده جلوۀِ أسماء و صفاتى سير ايدوب، صوڭره دائرۀِ أنفسيه‌يه گيرر. كوچك بر مقياسده، دائرۀِ قلبنده او أنوارى مشاهده ايدوب، اونده أڭ ياقين يولى آچار. قلب، آيينۀِ صمد اولديغنى گورور، آراديغى مقصده واصل اولور.

ايشته برنجى مشربده سلوك ايدن إنسانلر نفسِ أمّاره‌يى ئولديرمگه موفّق اولامازسه، هوايى ترك ايدوب أنانيتى قيرمازسه؛ شكر مقامندن، فخر مقامنه دوشر.. فخردن غروره سقوط ايدر. أگر محبّتدن گلن بر إنجذاب و إنجذابدن گلن بر نوع سكر برابر بولونسه، ”شطحات“ ناميله حدّندن چوق فضله دعوالر اوندن صدور ايدر. هم كندى ضرر ايدر، هم باشقه‌سنڭ ضررينه سبب اولور. مثلا: ناصلكه بر ملازم، كندنده بولونان قوماندانلق ذوقيله و نشئه‌سيله غرورلانسه، كندينى بر مشير ظن ايدر. كوچوجك دائره‌سنى، او كلّى دائره ايله إلتباس ايدر. و بر كوچك آيينه‌ده گورونن بر گونشى، دڭزڭ يوزنده حشمتيله جلوه‌سى گورونن گونشله بر جهتِ مشابهتله إلتباسه سبب اولور؛ اويله ده: چوق أهلِ ولايت وار كه؛ بر سينگڭ بر طاووس قوشنه نسبتى گبى، كندندن او درجه بيوك اولانلردن كندينى بيوك گورور و اويله ده مشاهده ايدييور، كندينى حقلى بولويور. حتّى بن گوردم كه: يالڭز قلبى إنتباهه گلمش، اوزاقدن اوزاغه ولايتڭ سرّينى كندنده حسّ ايتمش، كندينى قطبِ أعظم تلقّى ايدوب او طورى طاقينييوردى. بن ديدم: ”قارداشم! ناصلكه قانونِ سلطنتڭ، صدرِ أعظم دائره‌سندن تا ناحيه مديرى دائره‌سنه قدر بر طرزده جزئى كلّى جلوه‌لرى وار؛ اويله ده ولايتڭ و قطبيتڭ دخى، اويله مختلف دائره و جلوه‌لرى وار. هر بر مقامڭ چوق ظللرى و گولگه‌لرى وار. سن، صدرِ أعظم‌مثال قطبيتڭ أعظم جلوه‌سنى، بر مدير دائره‌سى حكمنده اولان كندى دائره‌ڭده او جلوه‌يى گورمشسڭ، آلدانمشسڭ. گورديگڭ طوغريدر، فقط حكمڭ ياڭليشدر. بر سينگه بر قاب صو، بر كوچك دڭزدر.“ او ذات شو جوابمدن إن شاء اﷲ آييلدى و او ورطه‌دن قورتولدى.