او مشرب، دائرۀِ أسبابدن گچوب، تركِ ماسوا سرّيله ممكناتدن علاقه‌سنى كسن أخصِّ خواصّڭ إستغراقِ مطلق حالتنده مظهر اولديغى صالح بر مشربدر. شو مشربى، أسباب ايچنده بوغولانلرڭ و دنيايه عاشق اولانلرڭ و فلسفۀِ مادّيه ايله طبيعته صاپلانانلرڭ نظرينه علمى بر صورتده تلقين ايتمك، طبيعت و مادّه‌ده اونلرى بوغديرمقدر و حقيقتِ إسلاميه‌دن اوزاقلاشديرمقدر. چونكه دنيايه عاشق و دائرۀِ أسبابه باغلى بر نظر، بو فانى دنيايه بر نوع بقا ويرمك ايستر. او دنيا محبوبنى ألندن قاچيرمق ايسته‌مييور؛ وحدت الوجود بهانه‌سيله اوڭا بر باقى وجود توهّم ايدر، او محبوبى اولان دنيا حسابنه و بقا و أبديتى اوڭا تام مال ايتمه‌سنه بناءً، بر معبوديت درجه‌سنه چيقارير. (نَعُوذُ بِاﷲ) اللّٰهى إنكار ايتمك ورطه‌سنه يول آچار. شو عصرده مادّيونلق فكرى او درجه إستيلا ايتمش كه، مادّياتى هر شيئه مرجع بيلييورلر. بويله بر عصرده خاص أهلِ ايمان، مادّياتى إعدام ايدر درجه‌سنده أهمّيتسز گوردكلرندن؛ وحدت الوجود مشربى اورته‌يه آتيلسه بلكه مادّيونلر صاحب چيقه‌جقلر، ”بز ده بويله دييورز“ دييه‌جكلر. حالبوكه دنياده مشارب ايچنده، مادّيونلرڭ و طبيعت‌پرستلرڭ مسلگندن أڭ اوزاق مشرب، وحدت الوجود مشربيدر. چونكه أهلِ وحدت الوجود، او قدر وجودِ إلٰهى‌يه قوّتِ ايمان ايله أهمّيت ويرييورلر كه، كائناتى و موجوداتى إنكار ايدييورلر. مادّيونلر ايسه، او قدر موجوداته أهمّيت ويرييورلر كه؛ كائنات حسابنه، اللّٰهى إنكار ايدييورلر. ايشته بونلر نره‌ده؟ اوته‌كيلر نره‌ده؟