هم ناصلكه بر خانه اوسته‌سز اولماز. باخصوص اويله بر خانه كه؛ خارقه صنعتلرله، عجيب نقشلرله، غريب زينتلرله تزيين ايديلمش. حتّى هر بر طاشنده، بر سراى قدر صنعت درج ايديلمش. اوسته‌سز اولمق، هيچ بر عقل قبول ايده‌مز، غايت ماهر بر صنعتكار ايستر. باخصوص او سراى ايچنده سينه‌ما پرده‌لرى گبى هر ساعتده حقيقى منزللر تشكيل ايديلوب، كمالِ إنتظامله ألبسه دگيشديرديگى گبى دگيشديرييور. حتّى هر بر حقيقى پرده ايچنده، متعدّد كوچك كوچك منزللر ايجاد ايديلييور. اويله ده شو كائنات نهايتسز حكيم، عليم، قدير بر صانع ايستر. چونكه شو محتشم كائنات اويله بر سرايدر كه: آى، گونش لامبالرى؛ ييلديزلر، موملرى؛ زمان، بر ايپ، بر شريددر كه، او صانعِ ذو الجلال هر سنه بر باشقه عالمى اوڭا طاقوب، گوسترييور. او طاقديغى عالمڭ ايچنده اوچ يوز آلتمش طرزده منتظم صورتلرينى تجديد ايدييور. كمالِ إنتظامله و حكمتله دگيشديرييور. ير يوزينى بر سفرۀِ نعمت ياپمش كه، هر بهار موسمنده، اوچ يوز بيڭ أنواعِ مصنوعاتيله تزيين ايدييور. حدّ و حسابه گلمز أنواعِ إحساناتيله طولديرييور. اويله بر طرزده كه، نهايت إختلاط ايچنده و قاريشمش اولدقلرى حالده، نهايت درجه‌ده إمتياز و فرقله بربرلرندن آيريلييور. باشقه جهتلرى بوڭا قياس ايت... ناصل، بويله بر سرايڭ صانعندن غفلت ايديله‌بيلير؟

هم ناصلكه بلوطسز، گوندوز اورته‌سنده، گونشڭ دڭز يوزنده بتون قبارجقلر اوستنده و قره‌ده بتون پارلاق شيلرده و قارڭ بتون پارچه‌لرنده جلوه‌سى گورونديگى و عكسى مشاهده ايديلديگى حالده گونشى إنكار ايتمك، نه درجه عجيب بر ديوانه‌لك هذيانيدر. چونكه او وقت بر تك گونشى إنكار و قبول ايتمه‌مكله؛ قطرات صاييسنجه، قبارجقلر مقدارنجه، پارچه‌لر عددنجه، حقيقى و بِالأصاله گونشجكلرى قبول ايتمك لازم گلييور. هر ذرّه‌جكده (كه آنجق بر ذرّه صيقيشه‌بيلديگى حالده) قوجه بر گونشڭ حقيقتنى ايچنده قبول ايتمك لازم گلديگى گبى، عينًا اويله ده: شو صيراوارى ايچنده هر زمان حكمتله دگيشن و دوزگونلك ايچنده هر وقت تازه‌له‌نن شو منتظم كائناتى گوروب، خالقِ ذو الجلالى أوصافِ كماليله تصديق ايتمه‌مك، اوندن داها برباد بر ضلالت ديوانه‌لگيدر، بر مجنونلق هذيانيدر. زيرا هر شيده، حتّى هر بر ذرّه‌ده بر الوهيتِ مطلقه قبول ايتمك لازمدر. چونكه مثلا هوانڭ هر بر ذرّه‌سى؛ هر بر چيچك ايله هر بر ميوه‌يه، هر بر ياپراغه گيرر و ايشله‌يه‌بيلير. ايشته شو ذرّه، أگر مأمور اولمازسه، بتون گيره‌بيلديگى و ايشلديگى مصنوعلرڭ طرزِ تشكيلاتنى و صورتلرينى و هيئتلرينى بيلمك لازمدر، تا ايچنده ايشله‌يه‌بيلسين. ديمك محيط بر علم و قدرته مالك اولمالى كه، بويله ياپسين.