برنجى لمعه: توحيد ايكى قسمدر. مثلا: ناصلكه بر چارشويه و بر شهره بيوك بر ذاتڭ متنوّع ماللرى گلسه، ايكى چشيدله اونڭ مالى اولديغى بيلينير. برى؛ إجمالى، عاميانه‌در كه: ”بو قدر عظيم مال، اوندن باشقه كيمسه‌نڭ حدّى دگل كه صاحب اولابيلسين.“ فقط بويله عامى بر آدمڭ نظارتنده چوق خيرسزلق اولابيلير. پارچه‌لرينه چوق آدملر صاحب چيقه‌بيلير. ايكنجى چشيد اودر كه؛ هر دنك اوزرنده يازى‌يى اوقور، هر بر طوپ اوستنده طرّه‌يى طانير، هر بر إعلان اوستنده مُهرينى بيلير بر صورتده ”هر شى او ذاتڭدر“ دير. ايشته شو حالده هر بر شى او ذاتى معنًا گوسترر.

عينًا اويله ده: توحيد دخى ايكى چشيددر:

برى: توحيدِ عامى و ظاهريدر كه، ”جنابِ حق بردر، شريكى نظيرى يوقدر، بو كائنات اونڭدر.“

ايكنجيسى: توحيدِ حقيقيدر كه، هر شى اوستنده سكّۀِ قدرتنى و خاتمِ ربوبيتنى و نقشِ قلمنى گورمكله طوغريدن طوغرى‌يه هر شيدن اونڭ نورينه قارشى بر پنجره آچوب اونڭ برلگنه و هر شى اونڭ دستِ قدرتندن چيقديغنه و الوهيتنده و ربوبيتنده و ملكنده هيچ بر وجهله، هيچ بر شريكى و معينى اولماديغنه، شهوده ياقين بر يقين ايله تصديق ايدوب ايمان گتيرمكدر و بر نوع حضورِ دائمى ألده ايتمكدر. بز دخى شو سوزده، او خالص و عالى توحيدِ حقيقى‌يى گوستره‌جك شعاعلرى ذكر ايده‌جگز.

برنجى نكته ايچنده بر إخطار: أى أسباب‌پرست غافل! أسباب، بر پرده‌در. چونكه عزّت و عظمت اويله ايستر. فقط ايش گورن، قدرتِ صمدانيه‌در. چونكه توحيد و جلال اويله ايستر و إستقلالى إقتضا ايدر. سلطانِ أزلينڭ مأمورلرى، سلطنتِ ربوبيتڭ إجراآتجيلرى دگللردر. بلكه او سلطنتڭ دلاّللريدرلر و او ربوبيتڭ تماشاگر ناظرلريدرلر. و او مأمورلر، او واسطه‌لر؛ قدرتڭ عزّتنى، ربوبيتڭ حشمتنى إظهار ايچوندر. تا امورِ خسيسه ايله قدرتڭ مباشرتى گورونمسين. عجز‌آلود، فقرپيشه اولان إنسانى بر سلطان گبى، عجز و إحتياج ايچون مأمورلرى شريكِ سلطنت ايتمش دگلدر. ديمك أسباب وضع ايديلمش، تا عقلڭ نظرِ ظاهريسنه قارشى قدرتڭ عزّتى محافظه ايديلسين. زيرا آيينه‌نڭ ايكى وجهى گبى، هر شيئڭ بر ”ملك“ جهتى وار كه، آيينه‌نڭ ملوّن يوزينه بڭزر. مختلف رنكلره و حالاته مدار اولابيلير. برى ”ملكوت“در كه، آيينه‌نڭ پارلاق يوزينه بڭزر. ملك و ظاهر وجهنده، قدرتِ صمدانيه‌نڭ عزّتنه و كمالنه منافى حالات واردر. أسباب، او حالاته هم مرجع، هم مدار اولمق ايچون وضع ايديلمشلر. فقط ملكوتيت و حقيقت جانبنده، هر شى شفّافدر، گوزلدر. قدرتڭ بِالذّات مباشرتنه مناسبدر، عزّتنه منافى دگلدر. اونڭ ايچون أسباب صِرف ظاهريدر، ملكوتيتده و حقيقتده تأثيرِ حقيقيلرى يوقدر.