اويله ده: شمسِ أزلينڭ تجلّياتِ نورانيه‌سندن ”إحيا“ يعنى ”حيات ويرمك“ جهتنده، هر بر ذى‌حيات اوستنده اويله بر طرّه‌سى واردر كه؛ فرضا بتون أسباب طوپلانسه و برر فاعلِ مختار كسيلسه‌لر، ينه او طرّه‌يى تقليد ايده‌مزلر. زيرا هر برى برر معجزۀِ قدرت اولان ذى‌حياتلر، هر برى او شمسِ أزلينڭ شعاعلرى حكمنده اولان أسماسنڭ نقطۀِ محراقيه‌سى صورتنده‌در. أگر ذى‌حيات اوستنده گورونن او نقشِ عجيبِ صنعتى، او نظمِ غريبِ حكمتى و او تجلّئِ سرِّ أحديتى، ذاتِ أحدِ صمده ويريلمديگى وقت؛ هر بر ذى‌حياتده، حتّى بر سينكده، بر چيچكده نهايتسز بر قدرتِ فاطره ايچنده صاقلانديغنى و هر شيئى محيط بر علم بولونديغنى و كائناتى إداره ايده‌جك بر إرادۀِ مطلقه اونده موجود اولديغنى، بلكه واجب الوجوده مخصوص باقى صفتلرى دخى اونلرڭ ايچنده بولونديغنى قبول ايتمك، عادتا او چيچگڭ، او سينگڭ هر بر ذرّه‌سنه بر الوهيت ويرمك گبى ضلالتڭ أڭ أبلهجه‌سنه، خرافاتڭ أڭ أحمقجه‌سنه بر دركه‌سنه دوشمك لازم گلير. زيرا او شيئڭ ذرّه‌لرينه، خصوصًا تخم اولسه‌لر، اويله بر وضعيت ويريلمش كه؛ او ذرّه، جزئى اولديغى ذى‌حياته باقار، اونڭ نظامنه گوره وضعيت آلير. بلكه او ذى‌حياتڭ بتون نوعنه باقار گبى، او نوعڭ دوامنه يارايه‌جق هر يرده زرع ايتمك و نوعنڭ بايراغنى ديكمك ايچون قنادجقلرله قنادلانمق گبى بر كيفيت آلير. بلكه او ذى‌حيات علاقه‌دار و محتاج اولديغى بتون موجوداته قارشى معاملاتنى و مناسباتِ رزقيه‌سنى دوام ايتديره‌جك بر وضعيت طوتويور.

ايشته أگر او ذرّه، بر قديرِ مطلقڭ مأمورى اولمازسه و نسبتى او قديرِ مطلقدن كسيلسه؛ او وقت او ذرّه‌يه، هر شيئى گورور بر گوز، هر شيئه محيط بر شعور ويرمك لازمدر.

الحاصل: ناصل شو قطره‌لرده و جامڭ ذرّه‌جكلرنده اولان گونشجكلر و چشيد چشيد رنكلر، گونشڭ جلوۀِ عكسنه و إنعكاسنڭ تجلّيسنه ويريلمزسه، بر تك گونشه مقابل نهايتسز گونشلرى قبول ايتمك لازم گلير. محال أندر محال بر خرافه‌يى قبول ايتمك إقتضا ايدر. عينًا بونڭ گبى، أگر هر شى قديرِ مطلقه ويريلمزسه، بر تك اللّٰهه مقابل نهايتسز بلكه ذرّاتِ كائنات عددنجه إلٰهلرى قبول ايتمك گبى، يوز درجه محال ايچنده‌كى بر محالى موجود قبول ايتمك گبى بر ديوانه‌لك هذياننه دوشمك لازم گلير.