سكزنجى مزيتِ جزالت: قرآن كاه اولويور كه، جنابِ حقّڭ آخرتده خارقه أفعاللرينى قلبه قبول ايتديرمك ايچون إحضاريه حكمنده و ذهنى تصديقه مهيّا ايتمك ايچون بر إعداديه صورتنده دنياده‌كى عجائب أفعالنى ذكر ايدر وياخود إستقبالى و اُخروى اولان أفعالِ عجيبۀِ إلٰهيه‌يى اويله بر صورتده ذكر ايدر كه، مشهوديمز اولان چوق نظيره‌لريله اونلره قناعتمز گلير. مثلا:

{اَوَ لَمْ يَرَ اْلاِنْسَانُ اَنَّا خَلَقْنَاهُ مِنْ نُطْفَةٍ فَاِذَا هُوَ خَصِيمٌ مُبِينٌ} تا سوره‌نڭ آخرينه قدر... ايشته شو بحثده حشر مسئله‌سنده قرآنِ حكيم، حشرى إثبات ايچون يدى سكز صورتده مختلف بر طرزده إثبات ايدييور. أوّلا نشئۀِ اولٰى‌يى نظره ويرر. دير كه: ”نطفه‌دن علقه‌يه، علقه‌دن مضغه‌يه، مضغه‌دن تا خلقتِ إنسانيه‌يه قدر اولان نشئتڭزى گورييورسڭز. ناصل اولويور كه، نشئۀِ اُخرٰى‌يى إنكار ايدييورسڭز. او، اونڭ مِثلى، بلكه داها أهونيدر.“ هم جنابِ حق إنسانه قارشى ايتديگى إحساناتِ عظيمه‌يى {اَلَّذِى جَعَلَ لَكُمْ مِنَ الشَّجَرِ اْلاَخْضَرِ نَارًا} كلمه‌سيله إشارت ايدوب دير: ”سزه بويله نعمت ايدن ذات، سزى باشى بوش بيراقماز كه، قبره گيروب قالقمه‌مق اوزره ياتاسڭز.“ هم رمزًا دير: ”ئولمش آغاجلرڭ ديريلوب يشيللنمسنى گورييورسڭز. اودون گبى كميكلرڭ حيات بولماسنى قياس ايده‌ميوب إستبعاد ايدييورسڭز. هم سماوات و أرضى خلق ايدن، سماوات و أرضڭ ميوه‌سى اولان إنسانڭ حيات و مماتندن عاجز قالير مى؟ قوجه آغاجى إداره ايدن، او آغاجڭ ميوه‌سنه أهمّيت ويرمه‌يوب باشقه‌سنه مال ايدر مى؟ بتون آغاجڭ نتيجه‌سنى ترك ايتمكله، بتون أجزاسيله حكمتله يوغرولمش خلقت شجره‌سنى عبث و بيهوده ياپار مى ظن ايدرسڭز؟“ دير: ”حشرده سزى إحيا ايده‌جك ذات، اويله بر ذاتدر كه؛ بتون كائنات، اوڭا أمربر نفر حكمنده‌در. أمرِ كُنْ فَيَكُونه قارشى كمالِ إنقياد ايله سرفرو ايدر. بر بهارى خلق ايتمك بر چيچك قدر اوڭا أهون گلير. بتون حيواناتى ايجاد ايتمك، بر سينك ايجادى قدر قدرتنه قولاى گلير بر ذاتدر. اويله بر ذاته قارشى، {مَنْ يُحْيِى الْعِظَامَ} دييوب قدرتنه قارشى تعجيز ايله ميدان اوقونماز... صوڭره {فَسُبْحَانَ الَّذِى بِيَدِهِ مَلَكُوتُ كُلِّ شَيْءٍ} تعبيريله: هر شيئڭ ديزگينى ألنده، هر شيئڭ آناختارى ياننده، گيجه و گوندوزى، قيش و يازى بر كتاب صحيفه‌لرى گبى قولايجه چويرر. دنيا و آخرتى، ايكى منزل گبى بونى قپار، اونى آچار بر قديرِ ذو الجلالدر.“ مادام بويله‌در، بتون دلائلڭ نتيجه‌سى اولارق {وَ اِلَيْهِ تُرْجَعُونَ} يعنى: ”قبردن سزى إحيا ايدوب، حشره گتيروب، حضورِ كبرياسنده حسابڭزى گوره‌جكدر.“ ايشته شو آيتلر، حشرڭ قبولنه ذهنى مهيّا ايتدى، قلبى ده حاضر ايتدى. چونكه نظائرينى دنيوى أفعال ايله ده گوستردى.