شو نكتۀِ أساسيه‌نڭ خاتمه‌سى: بِالتجربه، مادّه أصل دگل كه، وجود اوڭا مسخّر قالسين و تابع اولسون. بلكه مادّه، بر معنا ايله قائمدر. ايشته او معنا، حياتدر، روحدر. هم بِالمشاهده مادّه، مخدوم دگل كه هر شى اوڭا إرجاع ايديلسين. بلكه خادمدر، بر حقيقتڭ تكمّلنه خدمت ايدر. او حقيقت، حياتدر. او حقيقتڭ أساسى ده روحدر. بِالبداهه مادّه حاكم دگل كه، اوڭا مراجعت ايديلسين، كمالات اوندن ايسته‌نيلسين. بلكه محكومدر، بر أساسڭ حكمنه باقار، اونڭ گوسترديگى يوللر ايله حركت ايدر. ايشته او أساس؛ حياتدر، روحدر، شعوردر. هم بِالضروره مادّه لبّ دگل، أساس دگل، مستقر دگل كه، ايشلر و كمالات اوڭا طاقيلسين، اوڭا بنا ايديلسين؛ بلكه ياريلمغه، أريمگه، ييرتيلمغه مهيّا بر قشردر، بر قابوقدر و كوپوكدر و بر صورتدر. گورولميور مى كه: گوزله گورولمه‌ين خرده‌بينى بر حيوانڭ نه قدر كسكين طويغولرى وار كه، آرقداشنڭ سسنى ايشيتير، رزقنى گورور، غايت حسّاس و كسكين حسلرى واردر. شو حال گوسترييور كه؛ مادّه‌نڭ كوچولوب اينجه‌لشمسى نسبتنده آثارِ حيات تزايد ايدييور، نورِ روح تشدّد ايدييور. گويا مادّه اينجه‌لشدكجه، بزم مادّياتمزدن اوزاقلاشدقجه روح عالمنه، حيات عالمنه، شعور عالمنه ياقلاشييور گبى حرارتِ روح، نورِ حيات داها شدّتلى تجلّى ايدييور.

ايشته هيچ ممكن ميدر كه: بو مادّه پرده‌سنده بو قدر حيات و شعور و روحڭ ترشّحاتى بولونسون؛ او پرده آلتنده اولان عالمِ باطن، ذى‌روح و ذى‌شعورلرله طولو اولماسين. هيچ ممكن ميدر كه: شو مادّيات و عالمِ شهادتده‌كى معنانڭ و روحڭ و حياتڭ و حقيقتڭ شو حدسز ترشّحاتى و لمعات و ثمراتنڭ منابعى، يالڭز مادّه‌يه و مادّه‌نڭ حركتنه إرجاع ايديلوب ايضاح ايديلسين. حاشا و قطعا و أصلا! بو حدسز ترشّحات و لمعات گوسترييور كه: شو عالمِ مادّيات و شهادت ايسه، عالمِ ملكوت و أرواح اوستنده سرپيلمش تنتنه‌لى بر پرده‌در.