شو كائناتڭ موجوداتنه نظرِ دقّتله باقيلسه گورونور كه: جزئيات گبى كلّياتڭ دخى برر شخصِ معنويسى واردر كه، برر وظيفۀِ كلّيه‌سى گورونويور. اونده بر خدمتِ كلّيه گورونويور. مثلا: بر چيچك، كندنجه بر نقشِ صنعتى گوستروب، لسانِ حاليله أسماءِ فاطرى ذكر ايتديگى گبى؛ كُرۀِ أرض باغچه‌سى دخى، بر چيچك حكمنده‌در. غايت منتظم كلّى وظيفۀِ تسبيحيه‌سى واردر. ناصلكه بر ميوه، بر إنتظام ايچنده بر إعلاناتى، تسبيحاتى إفاده ايدييور. اويله ده: قوجه بر آغاجڭ هيئتِ عموميه‌سيله غايت منتظم بر وظيفۀِ فطريه‌سى و عبوديتى واردر. ناصل بر آغاج ياپراق، ميوه و چيچكلرينڭ كلماتى ايله بر تسبيحاتى وار. اويله ده: قوجه سماوات دڭزى دخى، كلماتى حكمنده اولان گونشلر، ييلديزلر و آيلرى ايله فاطرِ ذو الجلالنه تسبيحات ياپار و صانعِ ذو الجلالنه حمد ايدر و هكذا... موجوداتِ خارجيه‌نڭ هر برى، صورةً جامد، شعورسز ايكن، غايت حياتكارانه و شعوردارانه وظيفه‌لرى و تسبيحاتلرى واردر. ألبته ناصل ملائكه‌لر بونلرڭ عالمِ ملكوتده ممثّليدرلر، تسبيحاتلرينى إفاده ايدرلر؛ بونلر دخى عالمِ ملك و عالمِ شهادتده او ملائكه‌لرڭ تمثاللرى، خانه‌لرى، مسجدلرى حكمنده‌درلر.

يگرمى دردنجى سوزڭ دردنجى دالنده بيان ايديلديگى گبى؛ شو سراىِ عالمڭ صانعِ ذو الجلالى، او سراى ايچنده إستخدام ايتديگى درت قسم عمله‌نڭ برنجيسى: ملائكه و روحانيلردر. مادام نباتات و جمادات بيلميه‌رك و بر بيلنڭ أمرنده غايت مهمّ اجرتسز خدماتده‌درلر. و حيوانات، بر اجرتِ جزئيه مقابلنده بيلميه‌رك غايت كلّى مقصدلره خدمت ايدييورلر. و إنسان، مؤجّل و معجّل ايكى اجرت مقابلنده او صانعِ ذو الجلالڭ مقاصدينى بيله‌رك توفيقِ حركت ايتمك و هر شيده نفسلرينه ده بر حصّه چيقارمق و سائر خدمه‌لره نظارت ايتمك ايله إستخدام ايديلمه‌لرى، بِالمشاهده گورونويور. ألبته دردنجى قسم، بلكه أڭ برنجى قسم اولان خدمتكارلر، عمله‌لر بولونه‌جقدر.