بشنجى ميوه: إنسان كائناتڭ قيمتدار بر ميوه‌سى و صانعِ كائناتڭ نازدار سَوْگيليسى اولديغى، معراج ايله آڭلاشيلمش و او ميوه‌يى جنّ و إنسه گتيرمشدر. كوچك بر مخلوق، ضعيف بر حيوان و عاجز بر ذى‌شعور اولان إنسانى، او ميوه ايله او قدر يوكسك بر مقامه چيقارير كه: كائناتڭ بتون موجوداتى اوستنده بر مقامِ فخر ويرييور. و اويله بر سَوينج و سرورِ مسعوديتكارانه ويرييور كه، تصوير ايديلمز. چونكه عادى بر نفره دينلسه: ”سن مشير اولدڭ.“ نه قدر ممنون اولور. حالبوكه فانى، عاجز بر حيوانِ ناطق، زوال و فراق سيلله‌سنى دائما يين بيچاره إنسانه، بردن أبدى، باقى بر جنّتده، رحيم و كريم بر رحمانڭ رحمتنده و خيال سرعتنده، روحڭ وسعتنده، عقلڭ جولاننده، قلبڭ بتون آرزولرنده، ملك و ملكوتنده تنزّهه، سيرانه و جولانه موفّق اولديغڭ گبى، سعادتِ أبديه‌ده رؤيتِ جمالنه ده موفّق اولورسڭ دينلديگى وقت، إنسانيتى سقوط ايتمه‌مش بر إنسان، نه قدر درين و جدّى بر سَوينج و سرورى قلبنده حسّ ايده‌جگنى تخيّل ايده‌بيليرسڭ.

شيمدى، مقامِ إستماعده اولان ذاته ديرز كه: إلحاد گوملگنى ييرت، آت. مؤمن قولاغنى گچير و مسلم گوزلرينى طاق. سڭا ايكى كوچك تمثيل ايله بر ايكى ميوه‌نڭ درجۀِ قيمتنى گوستره‌جگز.

مثلا: سنڭ ايله بز برابر بر مملكتده بولونيورز. گورويورز كه؛ هر شى بزه و بربرينه دشمن و بزه يابانجى.. هر طرف مدهش جنازه‌لرله طولو.. ايشيديلن سسلر يتيملرڭ آغلاييشى، مظلوملرڭ واويلاسيدر. ايشته بز، شويله بر وضعيتده اولديغمز وقتده؛ برى گيتسه، او مملكتڭ پادشاهندن بر مژده گتيرسه، او مژده ايله، بزه يابانجى اولانلر أحباب شكلنه گيرسه.. دشمن گورديگمز كيمسه‌لر، قارداشلر صورتنه دونسه.. او مدهش جنازه‌لر، خشوع و خضوعده، ذكر و تسبيحده برر عبادتكار شكلنده گورونسه.. او يتيمانه آغلاييشلر، ثناكارانه ”ياشاسين“لر حكمنه گيرسه.. و او ئولوملر و او صويمقلر، غاراتلر ترخيصات صورتنه دونسه.. كندى سروريمز ايله برابر، هركسڭ سرورينه مشترك اولسه‌ق؛ او مژده نه قدر مسرورانه اولديغنى ألبته آڭلارسڭ. ايشته معراجِ أحمديه‌نڭ (ع‌ص‌م) بر ميوه‌سى اولان نورِ ايماندن أوّل، شو كائناتڭ موجوداتى، نظرِ ضلالتله باقيلديغى وقت؛ يابانجى، مضر، مُزعج، موحش و طاغ گبى جِرملر برر مدهش جنازه، أجل هركسڭ باشنى كسوب عدم‌آباد قويوسنه آتار. بتون صدالر، فراق و زوالدن گلن واويلالر اولديغى حالده، ضلالتڭ اويله تصوير ايتديگى هنگامده؛ ميوۀِ معراج اولان حقائقِ أركانِ ايمانيه ناصل موجوداتى سڭا قارداش، دوست و صانعِ ذو الجلالنه ذاكر و مسبّح؛ و موت و زوال، بر نوع ترخيص و وظيفه‌دن آزاد ايتمك؛ و صدالر، برر تسبيحات حقيقتنده اولديغنى سڭا گوسترر. بو حقيقتى تمام گورمك ايسترسه‌ڭ، ايكنجى و سكزنجى سوزلره باق.