أوت زمينڭ ديريلتيلمسنده، اوچ يوز بيڭ حشرڭ نمونه‌لرينى، بر قاچ گون ظرفنده ياپان، گوسترن قدرتِ فاطره‌يه؛ ألبته إنسانڭ حشرى اوڭا گوره قولاى گلير. مثلا: گلينجك طاغنى و سبحان طاغنى بر إشارتله قالديران بر ذاتِ معجزنمايه، ”شو دره‌دن، يولمزى قپايان شو قوجه طاشى قالديره‌بيلير ميسڭ؟“ دينلير مى؟ اويله ده: گوك و طاغ و يرى آلتى گونده ايجاد ايدن و اونلرى وقت بوقت طولديروب بوشالتان بر قديرِ حكيمه، بر كريمِ رحيمه: ”أبد طرفندن إحضار ايديلوب سريلمش، كندى ضيافتنه گيده‌جك يولمزى سدّ ايدن شو طوپراق طبقه‌سنى اوستمزدن قالديره‌بيلير ميسڭ؟ يرى دوزلتوب بزى اوندن گچيره‌بيلير ميسڭ؟“ إستبعاد صورتنده سويله‌نير مى؟

شو زمينڭ يوزنده ياز زماننده بر سكّۀِ توحيدى گوردڭ. شيمدى باق! غايت بصيرانه و حكيمانه زمينڭ يوزنده‌كى شو تصرّفاتِ عظيمۀِ بهاريه اوستنده، بر خاتمِ واحديت غايت آشكاره گورونويور. چونكه شو إجراآت، بر وسعتِ مطلقه ايچنده و او وسعتله برابر بر سرعتِ مطلقه ايله و او سرعت ايله برابر بر سخاوتِ مطلقه ايچنده گورونن إنتظامِ مطلق و كمالِ حسنِ صنعت و مكمّليتِ خلقت؛ اويله بر خاتمدر كه، غيرِ متناهى بر علم و نهايتسز بر قدرت صاحبى اوڭا صاحب اولابيلير. أوت گورويورز كه؛ بتون ير يوزنده بر وسعتِ مطلقه ايچنده بر ايجاد، بر تصرّف، بر فعاليت وار. هم او وسعت ايچنده، بر سرعتِ مطلقه ايله ايشله‌نيور. هم او سرعت و وسعتله برابر تكثيرِ أفرادده بر سخاوتِ مطلقه گورونويور. هم او سخاوت و وسعت و سرعتله برابر بر سهولتِ مطلقه گورونويور. هم او سخاوت و سهولت و سرعت و وسعتله برابر؛ هر بر نوعده، هر بر فردده گورونن بر إنتظامِ مطلق و غايت ممتاز بر حسنِ صنعت و نهايت إختلاط ايچنده بر إمتيازِ أتمّ و غايت مبذوليت ايچنده غايت قيمتدار أثرلر و غايت گنيش دائره ايچنده تام بر موافقت و غايت سهولت ايچنده غايت صنعتكارانه بديعه‌لرى ايجاد ايتمك، بر آنده، هر يرده، بر طرزده، هر فردده بر صنعتِ خارقه، بر فعاليتِ معجزنما گوسترمك؛ ألبته و ألبته اويله بر ذاتڭ خاتميدر كه، هيچ بر يرده اولماديغى حالده، هر يرده حاضر، ناظردر. هيچ بر شى اوندن گيزلنمديگى گبى، هيچ بر شى اوڭا آغير گلمز. ذرّه‌لرله ييلديزلر، اونڭ قدرتنه نسبةً مساويدرلر.