أگر او إستعداد چكردگنى إسلاميت صويى ايله، ايمانڭ ضياسيله، عبوديت طوپراغى آلتنده تربيه ايده‌رك، أوامرِ قرآنيه‌يى إمتثال ايدوب جهازاتِ معنويه‌سنى حقيقى غايه‌لرينه توجيه ايتسه؛ ألبته عالمِ مثال و برزخده دال و بوداق ويره‌جك و عالمِ آخرت و جنّتده حدسز كمالات و نعمتلره مدار اولاجق بر شجرۀِ باقيه‌نڭ و بر حقيقتِ دائمه‌نڭ جهازاتنه جامع قيمتدار بر چكردك و رونقدار بر ماكينه و بو شجرۀِ كائناتڭ مبارك و منوّر بر ميوه‌سى اولاجقدر.

أوت حقيقى ترقّى ايسه؛ إنسانه ويريلن قلب، سرّ، روح، عقل حتّى خيال و سائر قوّه‌لرڭ حياتِ أبديه‌يه يوزلرينى چويره‌رك، هر برى كندينه لايق خصوصى بر وظيفۀِ عبوديت ايله مشغول اولمقده‌در. يوقسه أهلِ ضلالتڭ ترقّى ظن ايتدكلرى، حياتِ دنيويه‌نڭ بتون اينجه‌لكلرينه گيرمك و ذوقلرينڭ هر چشيدلرينى، حتّى أڭ سفليسنى طاتمق ايچون بتون لطائفنى و قلب و عقلنى نفسِ أمّاره‌يه مسخّر ايدوب يارديمجى ويرسه؛ او ترقّى دگل، سقوطدر. شو حقيقتى بر واقعۀِ خياليه‌ده، شويله بر تمثيلده گوردم كه:

بن بيوك بر شهره گيريورم. باقدم كه، او شهرده بيوك سرايلر وار. بعض سرايلرڭ قپوسنه باقييورم، غايت شنلك، پارلاق بر تياترو گبى نظرِ دقّتى جلب ايدر، هركسى أگلنديرر بر جاذبه‌دارلق واردى. دقّت ايتدم كه، او سرايڭ أفنديسى قپويه گلمش، ايت ايله اوينايور و اويناماسنه يارديم ايدييور. خانملر، يبانى گنجلرله طاتلى صحبتلر ايدييورلر. يتيشمش قيزلر دخى، چوجقلرڭ اويناماسنى تنظيم ايدييورلر. قپوجى ده اونلره قوماندانلق ايدر گبى بر آقتور طورينى آلمش. او وقت آڭلادم كه، او قوجه سرايڭ ايچريسى بوم بوش. هپ نازك وظيفه‌لر معطّل قالمش. أخلاقلرى سقوط ايتمش كه، قپوده بو صورتى آلمشلردر.