مادام مادّى و گورونه‌جك أشياده بو درجه قدرڭ تجلّياتى وار. ألبته أشيانڭ مرورِ زمانله گيدكلرى صورتلر و ايتدكلرى حركات ايله حاصل اولان وضعيتلر دخى، بر إنتظامِ قدره تابعدر. أوت بر چكردكده، هم بديهى اولارق، إراده و أوامرِ تكوينيه‌نڭ عنوانى اولان ”كتابِ مبين“دن خبر ويرن و إشارت ايدن؛ هم نظرى اولارق أمر و علمِ إلٰهينڭ بر عنوانى اولان ”إمامِ مبين“دن خبر ويرن و رمز ايدن ايكى قدر تجلّيسى وار: بديهى قدر ايسه، او چكردگڭ تضمّن ايتديگى آغاجڭ، مادّى كيفيات و وضعيتلرى و هيئتلريدر كه، صوڭره گوز ايله گورونه‌جك. نظرى ايسه، او چكردكده، اوندن خلق اولنه‌جق آغاجڭ مدّتِ حياتنده‌كى گچيره‌جگى طورلر، وضعيتلر، شكللر، حركتلر، تسبيحاتلردر كه، تاريخچۀِ حيات ناميله تعبير ايديلن وقت بوقت دگيشن طورلر، وضعيتلر، شكللر، فعللر؛ او آغاجڭ داللرى، ياپراقلرى گبى إنتظاملى برر قدرى مقدارى واردر. مادام أڭ عادى و بسيط أشياده بويله قدرڭ تجلّيسى وار. ألبته عموم أشيانڭ وجودندن أوّل يازيلى اولديغنى إفاده ايدر و آز بر دقّتله آڭلاشيلير.

شيمدى، وجودندن صوڭره هر شيئڭ سرگذشتِ حياتى يازيلديغنه دليل ايسه؛ عالمده ”كتابِ مبين“ و ”إمامِ مبين“دن خبر ويرن بتون ميوه‌لر و ”لوحِ محفوظ“دن خبر ويرن و إشارت ايدن إنسانده‌كى بتون قوّۀِ حافظه‌لر برر شاهددر، برر أماره‌در. أوت هر بر ميوه، بتون آغاجڭ مقدّراتِ حياتى اونڭ قلبى حكمنده اولان چكردگنده يازيلييور. إنسانڭ سرگذشتِ حياتيله برابر قسمًا عالمڭ حادثاتِ ماضيه‌سى، قوّۀِ حافظه‌سنده اويله بر صورتده يازيلييور كه؛ گويا خردل كوچكلگنده بو قوّه‌جكده دستِ قدرت، قلمِ قدريله إنسانڭ صحيفۀِ أعمالندن كوچك بر سند إستنساخ ايده‌رك، إنسانڭ ألنه ويروب، دماغنڭ جيبنه قويمش. تا، محاسبه وقتنده اونڭله خاطرلاتسين. هم تا مطمئن اولسون كه؛ بو فنا و زوال هرج و مرجنده بقا ايچون پك چوق آيينه‌لر وار كه، قديرِ حكيم زائللرڭ هويتلرينى اونلرده ترسيم ايدوب إبقا ايدييور. هم بقا ايچون پك چوق لوحه‌لر وار كه، حفيظِ عليم فانيلرڭ معنالرينى اونلرده يازييور.