سوزلر | اوتوز ايكنجى سوز | 824
(788-871)

اوچنجى إشارت: {اَحْسَنُ الْخَالِقِينَ} {اَﷲُ اَكْبَرُ} {خَيْرُ الْفَاصِلِينَ} {خَيْرُ الْمُحْسِنِينَ} گبى تعبيراتده‌كى موازنه، جنابِ حقّڭ واقعده‌كى صفات و أفعالى، سائر او صفات و أفعالڭ نمونه‌لرينه مالك اولانلرله موازنه و تفضيل دگلدر. چونكه بتون كائناتده جنّ و إنس و مَلكده اولان كمالات، اونڭ كمالنه نسبةً ضعيف بر گولگه‌در؛ ناصل موازنه‌يه گله‌بيلير؟ بلكه موازنه، إنسانلرڭ و باخصوص أهلِ غفلتڭ نظرينه گوره‌در. مثلا: ناصلكه بر نفر، اونباشيسنه قارشى كمالِ إطاعت و حرمتى گوسترييور، بتون اييلكلرى اوندن گورويور؛ پادشاهى آز دوشونور. اونى دوشونسه ده ينه تشكّراتنى اونباشى‌يه ويرييور. ايشته بويله بر نفره قارشى دينلير: ”ياهو، پادشاه سنڭ اونباشڭدن داها بيوكدر. يالڭز اوڭا تشكّر ايت.“ شيمدى شو سوز، واقعده‌كى پادشاهڭ حشمتلى حقيقى قوماندانلغيله، اونباشيسنڭ جزئى، صورى قوماندانلغنى موازنه دگل؛ چونكه او موازنه و تفضيل، معناسزدر. بلكه نفرڭ نظرِ أهمّيت و إرتباطنه گوره‌در كه، اونباشيسنى ترجيح ايدر، تشكّراتنى اوڭا ويرر، يالڭز اونى سَور.


ايشته بونڭ گبى، خالق و منعم توهّم اولونان ظاهرى أسباب، أهلِ غفلتڭ نظرنده منعمِ حقيقى‌يه پرده اولور. أهلِ غفلت اونلره ياپيشير، نعمت و إحسانى، اونلردن بيلير. مدح و ثنالرينى، اونلره ويرر. قرآن دير كه: ”جنابِ حق داها بيوكدر، داها گوزل بر خالقدر، داها ايى بر محسندر. اوڭا باقڭز، اوڭا تشكّر ايديڭز.“


دردنجى إشارت: موازنه و تفضيل، واقع موجودلر ايچنده اولديغى گبى؛ إمكانى، حتّى فرضى أشيالر ايچنده دخى اولابيلير. ناصلكه أكثر ماهيتلرده، متعدّد مراتب بولونور. اويله ده: أسماءِ إلٰهيه و صفاتِ قدسيه‌نڭ ماهيتلرنده ده، عقل إعتباريله حدسز مراتب بولونه‌بيلير. حالبوكه جنابِ حق، او صفات و أسمانڭ ممكن و متصوّر بتون مراتبنڭ أڭ أكملنده، أڭ أحسننده‌در. بتون كائنات، كمالاتيله بو حقيقته شاهددر. {لَهُ اْلاَسْمَاءُ الْحُسْنٰى} بتون أسماسنى أحسنيت ايله توصيف، شو معنايى إفاده ايدييور.


سس يوق