بر سؤال: دييورسڭز كه: ”سن سوزلرده قياسِ تمثيلى چوق إستعمال ايدييورسڭ. حالبوكه فنِّ منطقجه قياسِ تمثيلى، يقينى إفاده ايتمييور. مسائلِ يقينيه‌ده برهانِ منطقى لازمدر. قياسِ تمثيلى، اصولِ فقه علماسنجه ظنِّ غالب كافى اولان مطالبده إستعمال ايديلير. هم ده سن، تمثيلاتى بعض حكايه‌لر صورتنده ذكر ايدييورسڭ. حكايه خيالى اولور، حقيقى اولماز، واقعه مخالف اولور؟“

الجواب: علمِ منطقجه چندان ”قياسِ تمثيلى، يقينِ قطعى إفاده ايتمييور“ دينلمش. فقط قياسِ تمثيلينڭ بر نوعى وار كه؛ منطقڭ يقينى برهانندن چوق قوّتليدر و منطقڭ برنجى شكلنڭ برنجى ضربندن داها يقينيدر. او قسم ده شودر كه: بر تمثيلِ جزئى واسطه‌سيله بر حقيقتِ كلّينڭ اوجنى گوستروب، حكمى او حقيقته بنا ايدييور. او حقيقتڭ قانوننى، بر خصوصى مادّه‌ده گوسترييور. تا او حقيقتِ عظما بيلينسين و جزئى مادّه‌لر، اوڭا إرجاع ايديلسين. مثلا: ”گونش نورانيت واسطه‌سيله، بر تك ذات ايكن هر پارلاق شيئڭ ياننده بولونويور.“ تمثيليله بر قانونِ حقيقت گوستريلييور كه، نور و نورانى ايچون قيد اولاماز. اوزاق و ياقين بر اولور. آز و چوق مساوى اولور. مكان اونى ضبط ايده‌مز.

هم مثلا: ”آغاجڭ ميوه‌لرى، ياپراقلرى؛ بر آنده، بر طرزده قولايلقله و مكمّل اولارق بر تك مركزده، بر قانونِ أمرى ايله تشكيلى و تصويرى“ بر تمثيلدر كه، معظّم بر حقيقتڭ و كلّى بر قانونڭ اوجنى گوسترر. او حقيقت و او حقيقتڭ قانوننى غايت قطعى بر صورتده إثبات ايدر كه، او قوجه كائنات دخى شو آغاج گبى او قانونِ حقيقتڭ و او سرِّ أحديتڭ بر مظهريدر، بر ميدانِ جولانيدر.

ايشته بتون سوزلرده‌كى قياساتِ تمثيليه‌لر بو چشيددرلر كه، برهانِ قطعىِ منطقيدن داها قوّتلى، داها يقينيدرلر.