Hem meselâ: Nasıl bir harika fabrika ki, binler çeşit çeşit kumaşları basit bir maddeden dokuyor, şeksiz, bir fabrikatörü ve maharetli bir makinisti tanıttırır; öyle de: Küre-i arz denilen yüzbinler başlı, her başında yüz binler mükemmel fabrika bulunan bu seyyar makine-i rabbânîye, ne derece bu insan fabrikasından büyükse, mükemmelse; o derecede, okuduğunuz fenn-i makine mikyasiyle küre-i arzın ustasını ve sâhibini bildirir ve tanıttırır.

Hem meselâ: Nasıl ki, gâyet mükemmel bin bir çeşit erzâk, etrafından celbedip içinde muntazaman istif ve ihzar edilmiş depo ve iaşe anbarı ve dükkân, şeksiz bir fevkalâde iaşe ve erzâk mâlikini ve sâhibini ve memurunu bildirir; öyle de: Bir senede yirmi dört bin senelik bir dâirede muntazaman seyahat eden ve yüz binler ve ayrı ayrı erzâk isteyen taifeleri içine alan ve seyahatiyle mevsimlere uğrayıp, baharı bir büyük vagon gibi binler ayrı ayrı taamlarla doldurarak kışta erzâkı tükenen biçâre zîhayatlara getiren ve küre-i arz denilen bu rahmanî iaşe anbarı ve bir sefine-i sübhâniye ve bin bir çeşit cihâzâtı ve malları ve konserve paketleri taşıyan bu depo ve dükkân-ı rabbanî ne derece o fabrikadan büyük ve mükemmel ise, okuduğunuz veya okuyacağınız fenn-i iaşe mikyasiyle, o kat’iyette ve o derecede küre-i arz deposunun sâhibini, mutasarrıfını, müdebbirini bildirir, tanıttırır, sevdirir.

Hem nasılki: Dört yüz bin millet içinde bulunan ve her milletin istediği erzâkı ayrı ve isti’mal ettiği silâhı ayrı ve giydiği elbisesi ayrı ve talimatı ayrı ve terhisatı ayrı olan bir ordunun mu’cizekâr bir kumandanı, tek başiyle bütün o ayrı ayrı milletlerin ayrı ayrı erzâklarını ve çeşit çeşit eslihalarını ve elbiselerini ve cihâzâtlarını, hiçbirini unutmıyarak ve şaşırmayarak verdiği o acîp ordu ve ordugâh; şüphesiz bedahetle o hârika kumandanı gösterir, takdirkârane sevdirir. Aynen öyle de, zemin yüzünün ordugâhında ve her baharda yeniden silâh altına alınmış bir yeni ordu-yu sübhânîde nebatat ve hayvanat milletlerinden dört yüz bin nev’in çeşit çeşit elbise, erzâk, esliha, talim, terhisleri gâyet mükemmel ve muntazam ve hiç birini unutmıyarak ve şaşırmayarak, birtek kumandan-ı âzam tarafından verilen küre-i arzın bahar ordugâhı, ne derece mezkûr insan ordu ve ordugâhından büyük ve mükemmel ise, sizin okuyacağınız fenn-i askerî mikyası ile, dikkatli ve aklı başında olanlara o derece küre-i arzın Hâkimini ve Rabbini ve Müdebbirini ve Kumandan-ı Akdesini hayretler ve takdislerle bildirir ve tahmid ve tesbihle sevdirir.