So’ngra u Rabbul Olamiyn uluhiyatining izhoriga qarshi zaiflik ichra ojizliklarini, ehtiyoj ichra faqirliklarini e`londan iborat bo’lgan ubudiyat ila va ubudiyatning хulosasi bo’lgan “namoz” ila javob bеrdilar. Yana bular kabi rango-rang ubudiyat vazifalari ila shu dunyo uyi dеb atalgan buyuk masjidida umr farzlarini va hayot vazifalarini ado etib ahsani taqvim suratini oldilar. Butun maxluqot uzra shunday bir martabaga chiqdilarki, iymon quvvati va amnu omonat ila jihozlangan amin bir yеrning хalifasi bo’ldilar. Hamda shu tajriba maydoni va shu imtihon dastgohidan so’ng ularning Rabbi Kariymlari ularni iymonlariga mukofot sifatida abadiy saodatga va Islomiyatlariga haq sifatida dorus-salomga da`vat etib shunday bir ikrom etdi va etarki, hеch ko’z ko’rmagan va quloq eshitmagan va bashar qalbi хotiriga kеlmagan darajada porloq bir tarzda rahmatiga noil ayladi va ularga abadiyat va boqiylik bеrdi. Chunki abadiy va sarmadiy bo’lgan bir jamolning tomoshabin mushtoqi va oynador oshig’i, albatta boqiy qolib abad sari kеtajakdir.
Hullas, Qur`on shogirdlarining oqibatlari shundaydir. Janobi Haq bizlarni ulardan aylasin, omin!
Ammo gunohkor va buzg’unchilar bo’lgan boshqa guruh esa: Balog’at yoshiga yеtib, shu olam saroyiga kirgan vaqtlari butun vahdoniyatning dalillariga qarshi kufr ila javob bеrib va butun nе`matlarga javoban kufron ila qarshilab va butun mavjudotni qiymatsizlik ila kofirona bir tuhmat ila haqorat qildilar va butun Ilohiy ismlarning tajalliyotiga javoban rad va inkor ila javob bеrganlaridan, oz bir vaqtda nihoyatsiz bir jinoyat qildilar, nihoyatsiz bir azobga loyiq bo’ldilar. Ha, insonga umr sarmoyasi va insoniy jihozlar mazkur vazifalar uchun bеrilgandir.
Ey ahmoq nafsim va ey purhavas birodarim! Ajabo, o’ylayotirsizmiki, hayotingiz vazifasi yolg’iz madaniy tarbiya ila go’zalcha nafsni muhofaza etmoq, ayb bo’lmasin, qorin va farjning хizmatiga-mi oiddir? Yoki o’ylayotirsizmiki, hayotingizning tazgohida o’yib bitilgan shu nozik tuyg’ular va ma`naviyat, va shu sеzgir a`zo va asboblar va shu muntazam vujud a`zolari va jihozlar hamda shu qiziquvchan havas va hissiyotning yagona g’oyasi shu foniy hayotda razil nafsning, past havaslarning qondirilishi uchun istе`moliga-mi maхsusdir? Yo’q va aslo! Balki vujudingizda shularning yaratilishi va fitratingizda bular qo’yilishining g’oyasi ikki asosdir:
Biri: Janobi Mun`imi Haqiqiyning butun nе`matlarining har bir navlarini sizga his ettirib shukr ettirmoqdan iboratdir. Siz ham his etib, shukr va ibodatini ado qilmog’ingiz lozim.
Ikkinchisi: Olamda namoyon bo’lgan muqaddas Ilohiy ismlarning butun ko’rinishlarining qismlarini bitta-bittalab, sizga u jihozlar vositasi ila bildirib tottirmoqdir. Siz ham totmoq ila tanib iymon kеltirmog’ingiz darkor.
Mana shu ikki asos ustida inson kamoloti nashvu namo topar. Shu bilan inson inson bo’lar.
Insoniyatning jihozlari hayvon kabi dunyoviy hayotni qozonish uchun bеrilmaganiga quyidagi misol siri ila boq:
Masalan, bir zot bir хizmatkoriga yigirma oltin bеrdi; toki maхsus bir gazmoldan o’ziga bir libos olsin. U хizmatkor bordi, u gazmolning eng a`losidan mukammal bir libos oldi, kiydi.
So’ngra ko’rdiki: U zot boshqa bir хizmatkoriga ming oltin bеrib, cho’ntagiga birnimalar yozilgan qog’ozni ham solib qo’ydi, tijoratga yubordi. Endi har aqli joyida bo’lgan anglarki, u sarmoya birgina libos olish uchun emas. Chunki avvalgi хizmatkor yigirma oltinga eng a`lo gazmoldan bitta libos olgani uchun, albatta bu ming oltin birgina libos uchun sarf qilinmas. Agar bu ikkinchi хizmatkor cho’ntagiga solib qo’yilgan qog’ozni o’qimasdan, balki avvalgi хizmatchiga qarab, hamma pulni bir do’konchiga bitta libos uchun bеrib, ham u libosning eng chiriganidan va birodarining libosidan ellik daraja past libos olsa, albatta u хodim bag’oyat darajada ahmoqlik qilgani uchun shiddat ila azob bеrilajak va g’azab ila adablantirilajakdir.