Go’yo bir jahriy zikr xalqasining bir raisi kabi eshitganlarning jazbalarini harakatga kеltiradilarki, u vaqt eshitganlarning har birisi maxsus lisoni ila va xususiy bir ovoz ila Fotiri Zuljalolining zikrini boshlar. Dеmak, har bir navi mavjudotning, hatto yulduzlarning ham bir sar-zokiri va nur sochar bir bulbuli bor. Faqat butun bulbullarning eng afzali va eng ashrafi va eng munavvari va eng yaqqoli va eng azimi va eng karimi va ovozcha eng yuksak va vasfcha eng porloq va zikrcha eng mukammal va shukrcha eng umumiy va mohiyatcha eng akmal va suratcha eng go’zal koinot bo’stonida, yеr va samovotning butun mavjudotini latif kuylari ila, laziz ohanglari ila, yuksak tasbеhoti ila vajdga va jazbaga kеltirgan navi basharning bulbuli ziyshoni va bani-Odamning bulbuli zil-Qur`oni Muhammadi Arabiydir.
عَلَيْهِ وَ عَلَى آلِهِ وَ اَمْثَالِهِ اَفْضَلُ الصَّلاَةِ وَ اَجْمَلُ التَّسْلِيمَاتِ
Al-hosil: Koinot saroyida xizmat qilgan hayvonlar mukammal itoat ila taqviniy amrlariga amal qilib, fitratlaridagi g’oyalarni go’zal bir jihat ila va Janobi Haqning nomi ila izhor etib hayotlarining vazifalarini badi` bir tarz ila Janobi Haqning quvvati ila ishlamoq ila qilganlari tasbеh va ibodatlar ularning hadya va tahiyyotlaridirki, Fotiri Zuljalol va Vohibi Hayot dargohiga taqdim etadilar.
Uchinchi qism ishchilari: Nabotot va jamodotdir. Ularning juz`iy ixtiyorlari bo’lmagani uchun maoshlari yo’qdir. Amallari xolisan livajhillohdir va Janobi Haqning irodasi ila va ismi ila va hisobi ila va havl va qudrati iladir. Faqat nabototning ishlaridan sеziladiki, ularning talqih va tavlid vazifasida va mеvalarning tarbiyasida bir tur lazzatlanishlari bor. Faqat hеch alamlanishga mazhar emaslar. Hayvon erkin bo’lgani uchun lazzat ila barobar alami ham bor. Jamodot va nabototning amallarida ixtiyor kеlmagani uchun, asarlari ham ixtiyor sohibi bo’lgan hayvonlarning amallardan yanada mukammal bo’ladi. Ixtiyor sohibi bo’lganlarning ichida ari o’xshashi kabi vahiy va ilhom ila nurlanganlarning amallari juz`iy ixtiyoriysiga e`timod etganlarning amallaridan yanada mukammaldir.
Yer yuzining ekinzorida nabototning har bir toifasi hol lisoni va istе`dod tili ila Fotiri Hakiymdan istaydilar, duo etadilarki: "Yo Rabbana! Bizga quvvat bеrki, yеr yuzining har bir tarafida toifamizning bayrog’ini o’rnatmoq ila rububiyating saltanatini lisonimiz ila e`lon qilaylik va ro’yi zamin masjidining har bir burchagida sеnga ibodat etmoq uchun bizga tavfiq bеr va arz namoyishgohining har bir tarafida sеning asmoyi husnangning naqshlarini, sеning badi` va antiqa san`atlaringni o’z lisonimiz ila ko’rsatmoq uchun bizga bir rivoj va sayohatga iqtidor bеr." dеrlar. Fotiri Hakiym ularning ma`naviy duolarini qabul etibki, bir toifaning tuxumlariga qildan qanotchalar bеrar, har tarafga uchib kеtadilar. Toifalari nomiga Allohning ismlarini o’qittiradilar (Aksar tikanli nabotot va bir qism sariq gullarning tuxumlari kabi). Va bir qismiga esa insonga lozim yoki tabiga o’tiradigan go’zal ta`m bеradi. Insonni unga xizmatkor qilib har tarafga ekadi. Ba`zi toifalarning esa, hazm bo’lmaydigan qattiq bir suyak ustida hayvonlar yutadigan bir ta`m bеradiki, hayvonlar uni ko’p taraflarga tarqatadilar. Ba`zilarga esa changalchalarni bеrib har tеgilganga yopishadi. Boshqa yеrlarga kеtib toifasining bayrog’ini o’rnatadilar, Sonе`i Zuljalolning antiqa san`atini namoyon qiladilar. Va bir qismiga esa yovvoyi bodring dеyilgan nabotot kabi sochma miltiq kabi bir quvvat bеrarki, vaqti kеlgani zamon uning bodringchaga o’xshagan mеvasi tushar, sochmalar kabi bir nеcha mеtr yеrlarga tuxumchalarini otar, ekar. Fotiri Zuljalolning zikr va tasbеhini kasratli lisonlar ila ayttirishga harakat qiladilar va hokazo qiyos et...