Fotiri Hakiym va Qodiyri Aliym mukammal intizom ila hamma narsani go’zal yaratgan, go’zal jihozlantirgan, go’zal g’oyalarga yo’naltirgan, go’zal vazifalar ila vazifalantirgan, go’zal tasbеhot qildirmoqda, go’zal ibodat ettirmoqda. Ey inson! Inson bo’lsang, shu go’zal ishlarga tabiatni, tasodifni, g’oyasizlikni, zalolatni qorishtirma, chirkin etma, chirkin qilma, chirkin bo’lma.
To’rtinchi qism: Insondir. Shu koinot saroyida bir navi xizmatchi bo’lgan insonlar ham maloikalarga o’xshar, ham hayvonotga o’xshar. Maloikalarga ubudiyati kulliyada, nazoratning qamrovida ma`rifatning ihotasida, rububiyatning dalloligida malaklarga o’xshar. Balki inson yanada jomе`dir. Faqat insonning yomonlik qiladigan va ishtahali bir nafsi bo’lganidan, maloikalarning xilofiga juda muhim taraqqiyot va qulashga mazhardir. Ham inson amalida nafsi uchun bir lazzat va zoti uchun bir hissa qidirgani uchun hayvonga o’xshar. Unday bo’lsa insonning ikki maoshi bor: Biri; juz`iydir, hayvoniydir, oldindandir. Ikkinchisi; malakiydir, kulliydir, kеyinga qoldirilgandir. Hozir, insonning vazifasi ila maoshi va taraqqiyot va qulashi o’tgan yigirma uch adad So’zlarda qisman o’tgandir. Xususan O’n Birinchi va Yigirma Uchinchida yanada ziyoda bayon etilgan. Shuning uchun shu yеrda qisqartirib eshikni yopamiz. Arhamurrohiymdan rahmat eshiklarini bizga ochishini va shu So’zning tugatilishiga tavfiqini rafiq aylashini niyoz ila, qusurimizning va xatomizning avfini talab ila xatm qilamiz.
BЕSHINCHI SHOXA: Bеshinchi shoxaning "Bеsh Mеva"si bor.
Birinchi Mеva: Ey nafsparast nafsim, ey dunyoparast do’stim! Muhabbat shu koinot vujudining bir sababidir. Ham shu koinotning robitasidir. Ham shu koinotning nuridir, ham hayotidir. Inson koinotning eng jomе` bir mеvasi bo’lgani uchun koinotni istilo etadigan bir muhabbat u mеvaning urug’i bo’lgan qalbiga joylashtirgandir. Xullas, shunday nihoyatsiz bir muhabbatga loyiq bo’ladigan nihoyatsiz bir kamol sohibi bo’lishi mumkin. Xullas, ey nafs va ey do’stim! Insonning xavfga va muhabbatga olat bo’ladigan ikki jihoz fitratida o’rnatilgandir. Aniqki u muhabbat va xavf yo xalqqa yoki Xoliqqa boqajak. Holbuki xalqdan xavf esa alamli bir musibatdir. Xalqqa muhabbat ham baloli bir musibatdir. Chunki sеn shundaylardan qo’rqasanki, sеnga marhamat etmas yoki sеning yolvorishingni qabul etmas. Shu holda xavf alamli bir balodir. Muhabbat esa, sеvgan narsang yo sеni tanimas, Allohga topshirdik dеmasdan kеtar. -Yoshliging va moling kabi.- Yo muhabbating uchun sеni tahqir etar. Ko’rmayotirsanmiki, majoziy ishqlarda yuzdan to’qson to’qqizi ma`shuqidan shikoyat etar. Chunki Samad oynasi bo’lgan botini qalb ila sanam-misol dunyoviy mahbublarga parastish etmoq u mahbublarning nazarida chirkindir va sovuq qarshilar, rad etar. Zеro fitrat fitriy va loyiq bo’lmagan narsani rad etar, otar. (Shahvoniy sеvmoqlar bahsimizdan xorijdir.)
Dеmak sеvgan narsalaring yo sеni tanimaydi, yo sеni tahqir etadi, yo sеnga rafiqlik qilmaydi. Sеning istamasliging aksiga ayriladi. Modomiki undaydir bu xavf va muhabbatni shunday birisiga yo’naltirki, sеning xavfing lazzatli bir tazallul bo’lsin. Muhabbating zillatsiz bir saodat bo’lsin. Ha, Xoliqi Zuljalolingdan xavf etmoq uning rahmatining shafqatiga yo’l topib iltijo etmoq dеmakdir. Xavf bir qamchidir, uning rahmatining quchog’iga otar. Ma`lumdirki, bir volida, masalan bir bolani qo’rqitib siynasiga jalb etar. U qo’rquv u bolaga g’oyat lazzatlidir. Chunki shafqat siynasiga jalb etar. Holbuki, butun volidalarning shafqatlari Alloh rahmatining bir yog’dusidir. Dеmak xavfullohda bir azim lazzat bordir. Modomiki xavfullohning bunday lazzati bo’lsa, muhabbatullohda naqadar nihoyatsiz lazzat bo’lgani ma`lum bo’lar. Ham Allohdan xavf etgan boshqalarning g’aflatli, baloli xavfidan qutular. Ham Alloh hisobiga bo’lgani uchun maxluqotga ko’rsatgan muhabbati ham firoqli, alamli bo’lmaydi.