Evet bütün kâinatı bir saray, bir ev gibi muntâzam idare eden ve yıldızları zerreler gibi hikmetli ve kolay çeviren ve gezdiren ve zerratı muntâzam memurlar gibi istihdam eden Zât-ı Akdes-i İlâhî’nin şeriki, nazîri, zıddı, niddi olmadığı gibi,

sırrıyla sûreti, misli, misâli, şebîhi dahi olamaz. Fakat,

sırrıyla, mesel ve temsil ile, şuûnatına ve sıfât ve esmâsına bakılır.

Demek mesel ve temsil, şuûnat nokta-i nazarında vardır. Şu mezkûr Hadîs-i Şerifin çok makasıdından birisi şudur ki: İnsân, İsm-i Rahmân’ı tamamıyla gösterir bir sûrettedir. Evet, sâbıkan beyân ettiğimiz gibi, kâinatın sîmâsında binbir ismin şuâ’larından tezahür eden İsm-i Rahmân göründüğü gibi, zemin yüzünün sîmâsında Rububiyyet-i mutlaka-i İlâhiyyenin hadsiz cilveleriyle tezâhür eden İsm-i Rahmân gösterildiği gibi, insânın sûret-i câmiasında küçük bir mikyasta zeminin sîmâsı ve kâinatın sîmâsı gibi yine o ism-i Rahmân’ın cilve-i etemmini gösterir demektir.

Hem işarettir ki: Zât-ı Rahmânirrahîm’in delilleri ve âyineleri olan zîhayat ve insân gibi mazharlar o kadar o Zât-ı Vâcib-ül Vücûd’a delaletleri kat’î ve vâzıh ve zâhirdir ki, Güneşin timsalini ve aksini tutan parlak bir âyine parlaklığına ve delâletinin vuzuhuna işareten “O âyine Güneştir” denildiği vakit, “İnsânda sûret-i Rahmân var” vuzûh-u delâletine ve kemâl-i münâsebetine işareten denilmiş ve denilir. Ve ehl-i Vahdet-ül Vücûdun mûtedil kısmı “Lâ Mevcûde illâ hû” bu sırra binaen bu delâletin vuzuhuna ve bu münasebetin kemâline bir ünvan olarak demişler.

ALTINCI SIR: Ey hadsiz acz ve nihayetsiz fakr içinde yuvarlanan biçâre insân! Rahmet ne kadar kıymettar bir vesîle ve ne kadar makbûl bir şefâatçi olduğunu bununla anla ki: O Rahmet, öyle bir Sultan-ı Zülcelâle vesiledir ki, yıldızlarla zerrat beraber olarak kemâl-i intizâm ve itaatle -beraber- ordusunda hizmet ediyorlar. Ve O Zât-ı Zülcelâl’in ve o Sultan-ı Ezel ve Ebedin istiğnâ-i Zâtîsi var. Ve istiğnâ-i mutlak içindedir. Hiçbir cihetle kâinata ve mevcûdâta ihtiyâcı olmayan bir Ganiyy-i Alel-ıtlak’tır. Ve bütün kâinat taht-ı emir ve idaresinde ve heybet ve âzameti altında nihayet itâatte, Celâline karşı tezellüldedir.