İ’lem Eyyühel-Aziz! İnsan, hikmet ile yapılmış bir masnûdur. Ve Sâniin gâyet hakîm olduğuna, yaptığı vuzuh-u delâlet ile sanki mücessem bir hikmet-i nakkaşedir. Tecessüd etmiş bir ilm-i muhtardır. İncimad etmiş bir kudret-i basîre olduğu gibi öyle bir fiilin mahsulüdür ki, isti’dâdı irâde ettiği şeyi kendisine veriyor. Öyle bir in’am ve ihsânın kesîfidir ki, bütün hâcâtına vâkıftır. Öyle bir kaderin tersim ettiği bir sûrettir ki, bünyesine lâzım ve münâsib şeyleri bilir. Bu ma’lûmat ile her şeyin mâliki olan Mâlik’inden nasıl tegafül eder; ve bütün cinâyetlerini bilen, hâcâtını gören, vâveylâlarını işiten Semi’, Basîr, Alîm, Mucîb olarak üstünde bir Rakib’in bulunmamasını nasıl tevehhüm edebilir?

Ey nefs-i emmâre! Ne için kendini hâriç tevehhüm ediyorsun? Eğer, evâmire imtisâl dâiresinden çıkarsan, ya herkesin ayağını öpercesine müraat ve ihtiram etmeğe mecbûr olursun. Veya ehemmiyet vermiyerek “Zâlim-i Alel-küll” olacaksın. Bu yük ağırdır, taşıyamıyacaksın. En iyisi, ecnebi olan şirki terk ile Mülküllahın dâiresine gir ki, rahat edesin. Ve illâ, sefineye binip yükünü arkasına alan ebleh adam gibi olacaksın.

İ’lem Eyyühel-Aziz! Bir insanı yaratan Hâlık’ın, âlemi müştemilâtiyle beraber yaratmasında bir bu’d, bir garâbet yoktur. Zîra, bir insanın yaratılışı, içerisinde bulunan eşyanın yaratılmasından ibaret olduğu gibi, âlemin de yaratılışı müştemilâtının yaratılışından ibarettir. Ve keza, insan, âleme bir enmuzec ve küçük bir fihristedir. Çünkü, kavunun hâlıkı, çekirdeğin hâlıkından başkası olması mümteni’dir.

İ’lem Eyyühel-Aziz! Senin iktidarın kısa, bekan az, hayatın mahdud, ömrünün günleri ma’dud ve her şey’in fânidir. Öyle ise, şu kısa, fâni ömrünü fâni şeylere sarfetme ki, fâni olmasın. Bâki şeylere sarfet ki, bâki kalsın.

Evet, yaşadığın ömürden dünyada göreceğin istifade ancak yüz sene olur. Bu yüz sene ömrünü yüz tane hurma çekirdeği farzedelim. Bu çekirdekler iska edilip muhafaza edilirse, ilâ-mâşâallah semere verecek yüz tane ağaç olur. Aksi takdirde ateşe atıp yakmaktan başka bir istifadeyi te’min etmez.